Dziecko a śmierć – jak oswajać temat?
Śmierć to w naszym społeczeństwie temat tabu. Zamiast „umarł” mówimy „nie ma go”, „odszedł”. Tymczasem umieranie jest nieodłącznym elementem naszego życia. Dzieci odczuwają ulgę, gdy mogą wyrażać swoje uczucia i rozmawiać o nich z kimś, komu ufają.
Dzieci mają naturalną ciekawość świata i chcą wiedzieć, co się dzieje z ludźmi, którzy umierają. Nie należy więc unikać odpowiedzi na ich pytania, lecz starać się dostosować je do wieku i poziomu rozwoju dziecka. Nie należy też wprowadzać fałszywych metafor, takich jak „zasnął na zawsze” czy „poszedł do nieba”, gdyż mogą one wprowadzić zamieszanie i lęk.
Zamiast tego, warto używać prostych i konkretnych słów, takich jak „umrzeć” czy „pogrzeb”, i tłumaczyć dziecku, że śmierć jest naturalnym procesem, który dotyczy wszystkich żywych istot. Warto też pokazywać dziecku, że nie jest ono samo w swoim smutku i że może liczyć na wsparcie rodziców i innych bliskich osób.
Czy zabierać dziecko na cmentarz? Zalety i zagrożenia
Odwiedzanie grobów bliskich osób może być dla dziecka zarówno korzystne, jak i szkodliwe, w zależności od tego, jak zostanie do tego przygotowane i jakie ma doświadczenia związane ze śmiercią. Z jednej strony, cmentarz może być miejscem, gdzie dziecko może uczcić pamięć zmarłego, zapalić znicz, położyć kwiaty, pomodlić się lub porozmawiać ze zmarłym. Może to być również okazja do poznania historii rodziny i tradycji kulturowych.
Z drugiej strony, cmentarz może być miejscem, które wywołuje u dziecka strach, lęk lub przygnębienie. Może to być spowodowane przez widok trumien, nagrobków, krzyży czy zniczy, przez atmosferę smutku i żałoby panującą na cmentarzu lub przez brak zrozumienia dla rytuałów pogrzebowych. Może to być również skutkiem wcześniejszych traumatycznych przeżyć związanych ze śmiercią kogoś bliskiego.
Dlatego decyzja o zabraniu dziecka na cmentarz powinna być indywidualna i uzależniona od kilku czynników, takich jak:
- wiek i dojrzałość dziecka,
- stopień pokrewieństwa lub zażyłości ze zmarłą osobą,
- sposób radzenia sobie z żałobą przez dziecko,
- gotowość dziecka do odwiedzenia grobu,
- przygotowanie dziecka do wizyty na cmentarzu,
- towarzyszenie dziecku przez osobę dorosłą,
- możliwość wycofania się z wizyty na cmentarzu w razie potrzeby.
Jak przygotować dziecko do wizyty na cmentarzu? Porady dla rodziców
Jeśli zdecydujemy się zabrać dziecko na cmentarz, warto wcześniej je do tego przygotować i odpowiedzieć na jego ewentualne pytania i obawy. Oto kilka porad, jak to zrobić:
- Wyjaśnij dziecku, dlaczego chcesz je zabrać na cmentarz i co tam będziesz robić. Powiedz mu, że to sposób na okazanie szacunku i pamięci dla osób, które odeszły, i że nie musi się bać ani smucić.
- Zapytaj dziecko, czy chce iść z tobą na cmentarz i uszanuj jego decyzję. Nie zmuszaj go ani nie krytykuj go, jeśli nie chce lub się boi. Zaproponuj mu alternatywę, np. zostanie z innym członkiem rodziny lub narysowanie obrazka dla zmarłego.
- Opowiedz dziecku o osobie, której grób odwiedzicie. Pokaż mu zdjęcia, wspomnij jakieś miłe sytuacje lub anegdoty. Powiedz mu, co lubiła robić, jak się ubierała, jaką miała osobowość. Niech dziecko poczuje, że ta osoba była ważna i kochana.
- Przygotuj dziecko na to, co zobaczy na cmentarzu. Opisz mu, jak wyglądają groby, nagrobki, kwiaty, znicze. Wyjaśnij mu znaczenie symboli religijnych lub kulturowych. Powiedz mu, że może spotkać tam innych ludzi, którzy również odwiedzają swoich bliskich i że mogą być smutni lub płakać.
- Daj dziecku możliwość uczestniczenia w rytuale pogrzebowym. Niech zapali znicz, położy kwiaty, pomodli się lub powie coś do zmarłego. Niech wyrazi swoje uczucia i myśli w sposób, który jest dla niego naturalny i odpowiedni.
- Bądź blisko dziecka i obserwuj jego reakcje. Jeśli widzisz, że jest niespokojne, przestraszone lub przygnębione, zaproponuj mu przerwę lub opuszczenie cmentarza. Niech wie, że może liczyć na twoje wsparcie i pocieszenie.
- Po wizycie na cmentarzu porozmawiaj z dzieckiem o jego doświadczeniach i wrażeniach. Zapytaj go, co mu się podobało, a co nie. Pozwól mu zadawać pytania i odpowiadaj na nie szczerze i spokojnie. Pochwal go za odwagę i zaangażowanie.
Czy zabierać dziecko na cmentarz to indywidualna decyzja każdego rodzica lub opiekuna. Nie ma jednej poprawnej odpowiedzi na to pytanie. Ważne jest jednak, aby kierować się dobrem dziecka i jego potrzebami emocjonalnymi. Dziecko powinno mieć prawo do poznania prawdy o śmierci i umieraniu oraz do przeżywania żałoby w sposób adekwatny do jego wieku i rozwoju.
