Co to jest makrosomia płodu i jak często występuje?
O makrosomii płodu (inaczej hipertrofii) mówi się wtedy, gdy urodzeniowa masa ciała przekracza 90. centyl masy ciała dla odpowiedniego wieku płodowego, płci i rasy. W praktyce oznacza to masę urodzeniową większą niż:
- 4000 g (makrosomia 1. stopnia),
- 4500 g (makrosomia 2. stopnia),
- 5000 g (makrosomia 3. stopnia).
Częstość występowania makrosomii waha się w zależności od kraju i regionu geograficznego w zakresie 1–28% wszystkich urodzeń. Makrosomia występuje dwukrotnie częściej u dzieci matek chorych na cukrzycę niż u dzieci matek niechorujących na nią. Częstość występowania makrosomii w populacji ogólnej wynosi 6–14,5%, u kobiet z cukrzycą 25–42%.
Jakie są przyczyny makrosomii płodu?
Przyczyny makrosomii płodu nie są do końca znane, ale istnieje wiele czynników ryzyka, które mogą wpływać na zbyt duży przyrost masy ciała dziecka w łonie matki. Niektóre z nich to:
- cukrzyca matki przed lub w trakcie ciąży, która powoduje nadmierny dopływ glukozy do płodu przez łożysko i stymuluje jego produkcję insuliny i hormonu wzrostu,
- otyłość matki, która wiąże się z większym ryzykiem cukrzycy ciążowej i nadmiernym przyrostem masy ciała w ciąży,
- nadciśnienie tętnicze w trakcie ciąży, które może zaburzać prawidłowe odżywianie płodu przez łożysko,
- poród po terminie, który zwiększa szansę na urodzenie większego dziecka,
- ciąża po 45 roku życia, która wiąże się z większym ryzykiem cukrzycy ciążowej i innych powikłań,
- poprzedni poród płodu z makrosomią, który świadczy o predyspozycji genetycznej lub etnicznej do rodzenia dużych dzieci,
- wielorództwo, które zwiększa prawdopodobieństwo wystąpienia cukrzycy ciążowej i nadciśnienia tętniczego,
- pochodzenie etniczne, które może wpływać na różnice w budowie ciała i masie urodzeniowej dzieci,
- wzrost i masa ciała rodziców, które mogą determinować wzrost i masę ciała dziecka,
- płeć męska noworodka, która wiąże się ze średnio większą masą urodzeniową niż płeć żeńska.
Makrosomia występuje szczególnie często u noworodków matek chorych na cukrzycę, przede wszystkim wówczas, gdy cukrzyca występowała przed zajściem w ciążę. Jest to spowodowane nadmiernym dopływem glukozy do płodu przez łożysko, co stymuluje jego wzrost i odkładanie tkanki tłuszczowej. Dobre wyrównanie cukrzycy insulinozależnej zmniejsza ryzyko makrosomii płodu w przypadkach cukrzycy przedciążowej. Wprowadzenie do standardów postępowania oznaczenia stężenia glukozy we krwi przy pierwszej wizycie w czasie ciąży u ginekologa oraz wykonanie badania obciążenia glukozą pomiędzy 24. a 28. tygodniem ciąży sprzyja lepszemu wyrównaniu gospodarki węglowodanowej w czasie ciąży i zmniejszeniu ryzyka makrosomii płodu u potomstwa matek z cukrzycą ciążową.
Jakie są objawy i powikłania makrosomii płodu?
Makrosomia płodu może być rozpoznana już podczas ciąży za pomocą badania ultrasonograficznego, które pozwala na pomiar obwodu główki, brzucha i długości uda płodu oraz oszacowanie jego masy ciała. Pomocny może być też wywiad matki, dotyczący historii rodzenia dużych dzieci lub dużego przyrostu masy ciała w trakcie ciąży.
Makrosomia płodu wiąże się z zagrożeniami zarówno dla matki, jak i dla dziecka. Niektóre z powikłań, których można spodziewać się u ciężarnych w przypadku hipertrofii płodu, to:
- naderwanie ściany macicy,
- ciąża zakończona zabiegiem cesarskiego cięcia,
- przedłużony lub zatrzymany poród,
- uszkodzenia kanału rodnego,
- wtórny niedowład macicy i zaburzenia czynności skurczowej,
- rozejście się spojenia łonowego,
- obfite krwawienia porodowe i poporodowe,
- zakażenia połogowe.
Istnieją także istotne zagrożenia dla dziecka. W życiu płodowym może się to wiązać nawet z wewnątrzmacicznym obumarciem płodu. Według The American College of Obstetricians and Gynecologists (ACOG) śmiertelność płodów drastycznie wzrasta, gdy osiągają masy przekraczające 4500 g. Dla noworodka LGA może wiązać się z powikłaniami metabolicznymi, takimi jak hipoglikemia (niski poziom cukru we krwi), hipokalcemia (niski poziom wapnia we krwi) i hipomagnezemia (niski poziom magnezu we krwi). Noworodki te mogą prezentować trudności z oddychaniem lub nawet drobne wady wrodzone. Dzieci, które we wczesnych etapach życia osiągnęły patologicznie wysoką masę, mogą zmagać się z otyłością lub nieprawidłową tolerancją glukozy.
Jak zapobiegać i leczyć makrosomię płodu?
Najlepszym sposobem zapobiegania makrosomii płodu jest kontrola stanu zdrowia matki przed i w trakcie ciąży. W szczególności należy dbać o prawidłową dietę i aktywność fizyczną, unikać nadmiernego przyrostu masy ciała, regularnie monitorować poziom glukozy we krwi oraz leczyć ewentualne choroby współistniejące. W przypadku podejrzenia makrosomii płodu należy skonsultować się z lekarzem prowadzącym ciążę i ustalić najlepszy sposób rozwiązania ciąży.
W niektórych przypadkach możliwy jest poród naturalny przy makrosomii płodu, jeśli nie występują inne przeciwwskazania. Jednak często konieczne jest wykonanie cesarskiego cięcia, aby uniknąć urazów okołoporodowych u matki i dziecka. Decyzja o sposobie rozwiązania ciąży powinna być podjęta indywidualnie przez lekarza i pacjentkę, biorąc pod uwagę wiele czynników, takich jak masa ciała płodu, wielkość miednicy matki.
