Trymestry ciąży – najważniejsze etapy w rozwoju dziecka

Ciąża – kiedy się zaczyna, ile trwa, jakie są etapy ciąży?

Być może nie zdawałaś sobie sprawy, że ciąża zaczyna się jeszcze zanim dojdzie do poczęcia – za pierwszy dzień ciąży, a tym samym początek 1. miesiąca i I trymestru ciąży, uznaje się pierwszy dzień ostatniej miesiączki.

Przyjęło się mówić, że ciąża trwa 9 miesięcy. Jest to jednak pewne uproszczenie – ściślej mówiąc, „książkowa” ciąża trwa 40 tygodni, a za donoszoną ciążę uznajemy tę trwającą od ukończonych 37 tygodni do końca 42. tygodnia.

Oprócz tygodni, podczas wizyt lekarskich i badań monitorujących rozwój płodu, spotkasz się z podziałem ciąży na 3 trymestry:

• pierwszy trymestr – od pierwszego dnia ostatniej miesiączki do końca 13. tygodnia ciąży,
• drugi trymestr – od 14. do 27. tygodnia ciąży,
• trzeci trymestr – od 28. tygodnia ciąży do porodu.

W rozmowach ze znajomymi będziesz pewnie posługiwała się miesiącami ciąży. Ten sposób jest mniej precyzyjny, ale za to bardziej przystępny dla osób, które nie są medykami.

Podczas całej ciąży, tuż po porodzie oraz w pierwszych latach i miesiącach życia rozmowy i wsparcie uzyskane od ekspertów oraz innych przyszłych lub świeżo upieczonych mam są na wagę złota. Poza spotkaniami na żywo, możesz dołączyć też do forum, na którym inne mamy wymieniają się swoimi doświadczeniami, a w razie potrzeby mogą poprosić o pomoc eksperta. Taką możliwość daje Klub mojego Maluszka HiPP, gdzie, poza forum, gdzie możesz zapytać się położnej lub dietetyka o nurtujące Cię sprawy, otrzymasz też dostęp do newslettera z poradami i do ciekawych konkursów z nagrodami. Jeśli oczekujesz dziecka lub jesteś rodzicem maluszka to będąc członkiem klubu otrzymasz atrakcyjne zniżki na produkty przydatne w tym okresie. Dołącz do Klubu mojego Maluszka HiPP i skorzystaj z wszystkich przywilejów już dziś!

Zapłodnienie – początek nowego życia

Zapłodnienie to proces, w trakcie którego komórka jajowa łączy się z plemnikiem tworząc zygotę. Dochodzi do niego około połowy cyklu menstruacyjnego, po owulacji, czyli po uwolnieniu komórki jajowej z jajnika. Tuż po zapłodnieniu, zygota zaczyna przemieszczać się z jajowodu do macicy, w której zagnieżdża się około 6-7 dni później (w 3.-4. tygodniu ciąży, zależnie od długości cyklu). W trakcie tej wędrówki połączone komórki szybko się dzielą, przybierając kształt podobny do maleńkiego owocu morwy. Od 2. tygodnia po zapłodnieniu Twoje dziecko nazywamy już zarodkiem. 8 tygodni po zapłodnieniu, czyli w 10. tygodniu ciąży, wszystkie ważne narządy zarodka są już wstępnie ukształtowane, a maluszek „awansuje” z zarodka na płód.

Pierwsze USG w ciąży – kiedy mogę zobaczyć swoje dziecko?

Pierwsze, nieobowiązkowe, USG w ciąży zwykle przeprowadza się po 6. tygodniu ciąży, czyli mniej więcej 4 tygodnie po zapłodnieniu. Ma ono na celu potwierdzenie ciąży i sprawdzenie czy zarodek prawidłowo zagnieździł się w macicy.

W tym okresie na monitorze aparatu do USG można dostrzec ciemny, owalny kształt (pęcherzyk ciążowy), w którym znajdują się: bardzo jasny okrąg (pęcherzyk żółtkowy) oraz nieregularny zarys zarodka. Szybko pulsujący fragment jego maleńkiego ciałka to bijące serduszko, które już na tym etapie ciąży pracuje znacznie szybciej niż Twoje. Im później zostanie przeprowadzone badanie, tym bardziej wyraźnie zobaczysz swoje nienarodzone dziecko. Przy sprzyjających warunkach, od ok. 8. tygodnia ciąży można już nawet zaobserwować zawiązki rączek i nóżek maluszka!

Podczas pierwszego USG w ciąży lekarz sprawdza ilość zarodków w macicy oraz ocenia wiek ciąży na podstawie pomiaru CRL, czyli długości ciemieniowo-siedzeniowej. Jest to długość ciała dziecka mierzona od główki do pupy, która będzie jednym z najważniejszych wyznaczników prawidłowego wzrastania maluszka w pierwszych kilkunastu tygodniach ciąży.

Jeśli badanie USG zostanie przeprowadzone przed 6. tc, to szanse na uwidocznienie zarodka są niewielkie – rodzice będą musieli „zadowolić się” obserwacją i pomiarami samego pęcherzyka ciążowego.

Rozwój płodu tydzień po tygodniu – etapy rozwoju dziecka w poszczególnych trymestrach ciąży

Czas ciąży to okres ogromnych zmian następujących nie tylko w organizmie kobiety i w życiu rodziny, lecz przede wszystkim w ciele rozwijającego się maluszka. W 9 miesięcy dziecko z dwóch maleńkich połączonych komórek staje się w pełni dojrzałym płodem, który jest gotowy do samodzielnego życia poza organizmem mamy – potrafi samodzielnie oddychać, pobierać pokarm, widzi, słyszy i stara się nawiązać kontakt z otoczeniem.

Rozwój zarodka i płodu w 1. trymestrze ciąży

Na początku pierwszego trymestru dochodzi do zapłodnienia i wspomnianej już wędrówki zygoty do macicy mamy. Po zagnieżdżeniu się w jej wyściółce, rozpoczyna się ważny proces – organogeneza, podczas której kształtują się wszystkie narządy wewnętrzne maluszka. Już w 5. tygodniu ciąży powstają zaczątki układu pokarmowego i sercowo-naczyniowego, a w 6. tc – układu oddechowego, moczowo-płciowego oraz kostnego. Około 6.-7. tygodnia ciąży, kiedy maluszek mierzy mniej więcej 4 mm, zaczyna bić jego serduszko, a niewiele później podejmują pracę jego nerki. Od 4. tygodnia ciąży intensywnie rozwija się też układ nerwowy i mózg dziecka, które będą kształtowały się aż do dorosłości.

Pod koniec 2. miesiąca ciąży Twoje dziecko próbuje delikatnie poruszać się w macicy, co będziesz mogła zobaczyć w trakcie badania USG już za kilka tygodni. Od ok. 9 tygodnia ciąży zaczyna tworzyć się krew zarodka. Na tym etapie maluch ma już dość dobrze ukształtowaną główkę i twarz – można na niej dojrzeć zarys noska, ust, a nawet powiek. W jego rączkach i nóżkach tworzą się stawy, co dodatkowo ułatwia mu poruszanie się w Twoim brzuchu.

Organogeneza kończy się w 10. tygodniu ciąży – w tym momencie najważniejsze narządy i układy w ciele dziecka są wstępnie ukształtowane i będą już tylko dojrzewać i przygotowywać się do podjęcia swoich funkcji po porodzie. W 12. tc jelita dziecka zstępują do brzuszka, zaczyna funkcjonować pień mózgu oraz powstają struny głosowe. Pod koniec 13. tygodnia ciąży (czyli na początku 4. miesiąca), CRL płodu wynosi już ok. 7 cm, a jego szacunkowa waga to 20 g.

Rozwój płodu w 2. trymestrze ciąży

Od 14. tygodnia ciąży dziecko zaczyna szybciej rosnąć – jego ciało się wydłuża, a maluch coraz szybciej przybiera na wadze. W tej chwili przypomina bardzo szczupłego noworodka o nieproporcjonalnie dużej główce, który jest już na tyle rozwinięty, że może swobodnie poruszać się w macicy, połykać płyn owodniowy, chwytać pępowinę oraz wkładać palce do buzi. W 5. miesiącu, mniej więcej między 16. a 18. tygodniem ciąży, dziecko zaczyna produkować mocz, wykonywać pierwsze ruchy oddechowe oraz ćwiczyć ssanie. Około połowy II trymestru narządy płciowe są już wyraźnie widoczne w badaniu USG, o ile oczywiście maluch zechce je pokazać lekarzowi i rodzicom.

Od 22. tygodnia ciąży intensywnie rozwijają się zmysły dziecka: wzrok, słuch i smak. Niewiele później pod skórą płodu zaczyna gromadzić się tkanka tłuszczowa, która sprawia, że dziecko staje się coraz bardziej pulchne.

W 27. tygodniu ciąży, czyli pod koniec II trymestru, maluszek waży już ponad 1 kg. W tym czasie zaczyna otwierać oczka i kształtować fazy snu i czuwania. W jego układzie oddechowym powstaje ważna substancja – surfaktant, zapobiegający zapadaniu się płuc po porodzie. Oznacza to, że wcześniak urodzony pod koniec 2. trymestru ma spore szanse na przeżycie, które rosną z każdym dniem!

Rozwój dziecka w 3. trymestrze ciąży

Trzeci trymestr to czas, kiedy dziecko intensywnie rośnie i przybiera na wadze. W 7. miesiącu ciąży jego narządy, mózg i układ nerwowy działają już bardzo sprawnie, choć nadal dojrzewają do pełnienia swoich funkcji poza brzuszkiem mamy. Szkielet malucha nieustannie kostnieje, a w płucach zaczynają powstawać pęcherzyki.

Od 30. tygodnia ciąży powoli zanika lanugo, czyli meszek płodowy pokrywający całe ciało dziecka. Szybki przyrost podskórnej tkanki tłuszczowej sprawia, że w 8. miesiącu ciąży skóra maluszka staje się nieprzejrzysta. Okolice 32.-34. tygodnia ciąży to najwyższy czas na przyjęcie tzw. pozycji główkowej – płód odwraca się głową w dół i nie zmienia swojego ułożenia aż do porodu.

W wyniku szybkiego przyrostu wagi, w 8. i 9. miesiącu ciąży w macicy robi się naprawdę ciasno, a ruchy dziecka stają się mniej intensywne. W 33. tygodniu ciąży maluch może przybierać na wadze nawet 250 g tygodniowo, by w momencie porodu w terminie, czyli pomiędzy ukończonym 37. a 42. tygodniem ciąży, ważyć orientacyjnie od 2710 do 4080 g.

USG w ciąży – zobacz, jak rozwija się Twoje dziecko

Opisany powyżej rozwój dziecka w poszczególnych trymestrach będziesz mogła obserwować podczas 3 ważnych badań USG w ciąży. Zaliczamy do nich:

• USG genetyczne (tzw. USG prenatalne) – wykonywane pomiędzy 11. a 14. tygodniem ciąży. To jedyne obowiązkowe USG, podczas którego cały maluszek mieści się na ekranie monitora. W tym okresie dziecko ma bardzo dużą główkę, wydęty brzuszek i chude rączki oraz nóżki. Intensywnie się porusza, obraca i podskakuje. Mimo że mierzy tylko 4 – 8 cm, to możliwe jest już dostrzeżenie zarysów jego buzi!
• USG połówkowe – przeprowadzane między 18. a 22. tygodniem ciąży. Na tym etapie dziecko przybiera już pozycję embrionalną z podkulonymi nóżkami. Waży ok. 250-500 g, dlatego można wyraźnie zobaczyć jego twarz, maleńkie rączki, nóżki, a nawet paluszki oraz z dużą dozą prawdopodobieństwa ocenić jego płeć. Nie licz jednak na zdjęcia całej sylwetki dziecka – płód jest już na tyle duży, że zobrazowanie całego jego ciałka wymagałoby wykonania kilku zdjęć
• USG III trymestru – wykonywane w 28.-32. tygodniu ciąży, kiedy dziecko jest już naprawdę spore. W tym czasie można wyraźnie uwidocznić buzię malucha, a nawet zobaczyć, jak mruga oczkami lub połyka płyn owodniowy. Nie zawsze będzie to możliwe – dzieci często są „przytulone” do ściany macicy bądź zasłaniają twarz pępowiną albo rączkami, co uniemożliwia wykonanie ładnego „portretu” nienarodzonego maluszka.

Przez niemal cały czas trwania każdego z tych badań będziesz widziała swoje maleństwo w technologii 2D. Obecnie lekarze coraz częściej korzystają również z USG 3D, na którym rodzice mogą zobaczyć nieruchomą sylwetkę dziecka w trójwymiarze, a nawet USG 4D, które pokazuje ruchy trójwymiarowego maluszka w czasie rzeczywistym.

Należy pamiętać, że badania USG służą przede wszystkim monitorowaniu zdrowia i rozwoju dziecka. To dzięki nim lekarz jest w stanie wykryć wiele wad genetycznych, anatomicznych czy rozwojowych oraz kontrolować tempo wzrastania i przybierania na wadze, by w razie potrzeby móc podjąć odpowiednie działania.

Badania w ciąży – monitorowanie zdrowia mamy i rozwoju dziecka

Oprócz ważnych badań USG, każda przyszła mama musi liczyć się z koniecznością przeprowadzenia wielu innych badań w ciąży. Niektóre wykonuje się tylko raz, a inne powtarza wielokrotnie podczas całej ciąży. Na „standardowej” liście badań znajdują się:

• oznaczenie grupy krwi i czynnika Rh,
• morfologia krwi,
• TSH,
• badanie ogólne moczu,
• przeciwciała anty-D,
• cytologia,
• oznaczenie glukozy na czczo,
• badania: HIV, HBs (WZW B),HCV (WZW C) i VDRL (kiła),
• badanie w kierunku toksoplazmozy i różyczki,
• test obciążenia glukozą,
• pomiar ciśnienia krwi,
• badanie piersi (palpacyjne i USG)
• pomiar masy ciała,
• badanie wewnętrzne na fotelu ginekologicznym,
• posiew z pochwy i odbytu w kierunku paciorkowców B-hemolizujących (GBS),
• KTG (po 40. tygodniu).

Pozwalają one na wykrycie wielu schorzeń niebezpiecznych dla przyszłej mamy i jej dziecka m.in. chorób zakaźnych, anemii, zakażeń układu moczowego, cukrzycy ciążowej, konfliktu serologicznego lub stanu przedrzucawkowego.

W razie konieczności lekarz może zalecić też wykonanie innych badań, dobierając je do stanu zdrowia, samopoczucia i dolegliwości zgłaszanych przez pacjentkę. Niektóre poważne dolegliwości, np. zatrucie ciążowe, mogą dawać bardzo zróżnicowane objawy. Z tego względu bardzo ważne jest informowanie lekarza prowadzącego ciążę o wszystkich, nawet błahych i niezbyt uciążliwych symptomach.

Poznaj przebieg i objawy zatrucia ciążowego.

Kalendarz ciąży – wszystko co powinnaś wiedzieć o ciąży w jednym miejscu

Jeśli chcesz na bieżąco śledzić rozwój swojego dziecka, poznawać ciekawostki dotyczące przebiegu ciąży i zmian zachodzących w Twoim ciele w poszczególnych trymestrach, miesiącach i tygodniach, skorzystaj ze sprawdzonego kalendarza ciąży. Dzięki niemu będziesz wiedziała, czego możesz spodziewać się w nadchodzącym czasie, na jakie kwestie zwrócić uwagę oraz o czym warto porozmawiać ze swoim lekarzem.

Kalendarz ciąży podzielony jest na trymestry, miesiące i tygodnie. Jeśli szukasz ogólnych informacji i wskazówek, zacznij od tekstów opisujących aktualny trymestr lub miesiąc Twojej ciąży. Kiedy zechcesz poznać więcej szczegółów dotyczących przebiegu ciąży tydzień po tygodniu, przejdź do opisów poszczególnych tygodni, w których znajdziesz wyczerpujące informacje o rozwoju Twojego dziecka, zmianach w Twoim ciele i sposobach, które pozwolą Ci jak najlepiej zadbać o siebie i o maleństwo. Z kalendarza ciąży dowiesz się również, ile obecnie waży i mierzy Twoje dziecko, poznasz wskazówki doświadczonej położnej na poszczególne tygodnie ciąży oraz sprawdzone sposoby na łagodzenie ciążowych dolegliwości.

Przejdź do kalendarza ciąży HiPP i sprawdź, co aktualnie dzieje się s Twoim maluszkiem.