W ostatnich latach znacząco wzrasta liczba kobiet, u których przeprowadza się zabieg cesarskiego cięcia. To zjawisko jest bardzo niepokojące, ponieważ niesie za sobą szereg różnorodnych powikłań. Do jednych z nich zalicza się problem związany ze zmianą położenia łożyska wkolejnych ciążach. Zjawisko to jest o tyle niepokojące, że może stanowić zagrożenie dla życia matki oraz dziecka.
Łożysko – czym jest i jaką pełni funkcję?
Łożysko jest wspólnym organem matki i dziecka. Stanowi narząd przejściowy, co oznacza, że ciało kobiety wytwarza je tylko w okresie ciąży. Formułuje się on w momencie zagnieżdżenia się zarodka w macicy oraz ulega stopniowemu rozwojowi do ok. 36 tygodnia ciąży. Potem stopniowo zanika. Główną funkcją łożyska jest produkcja wielu ważnych hormonów, ,,wymiana gazowa’’ między matką a płodem oraz dostarczanie mu składników odżywczych i budulcowych.
Prawidłową lokalizację łożyska stanowi górna część jamy macicy. Niestety jedną z komplikacji ciążowych może być jego nieprawidłowe ulokowanie się w okolicach wewnętrznego ujścia szyjki macicy. Mówimy wtedy o łożysku przodującym, które dotyczy obecnie ok. 1% ciąż i ma tendencję wrastającą. W głównej mierze dzieje się tak, ponieważ rośnie popularność cięć cesarskich oraz technik wspomaganego rozrodu, zaś same kobiety decydują się na ciążę w coraz późniejszym wieku.
Rodzaje łożyska przodującego
Łożysko przodujące rozpoznaje się wówczas, gdy jest ono umiejscowione, w sposób całkowity bądź częściowy, nad dolnym odcinkiem macicy. Obecnie rozróżnia się 3 jego rodzaje:
1. Łożysko centralnie przodujące. Umiejscawia się ono tuż nad ujściem wewnętrznym szyjki macicy, w większości je pokrywając. To położenie powoduje najwięcej powikłań w trakcie ciąży oraz podczas porodu.
2. Łożysko przodujące brzeżnie. Narząd swoim dolnym brzegiem styka się z ujściem wewnętrznym szyjki macicy.
3. Łożysko nisko usadowione. Z tego typu łożyskiem mamy do czynienia jeśli po 20. tygodniu ciąży znajduje się ono bliżej niż 2 cm od ujścia wewnętrznego szyjki macicy.
Przyczyny nieprawidłowego umiejscowienia się łożyska
Przyczyn niewłaściwego ulokowania się łożyska może być kilka. Po pierwsze nowo powstające łożysko wybiera dla swojego rozwoju miejsce na ścianie macicy, które będzie posiadało prawidłową strukturę błony śluzowej. Im więcej razy w obrębie macicy dochodziło do jej naruszania, np. w wyniku cesarskiego cięcia, tym gorsza jest struktura jej śluzówki, a co za tym idzie, zmniejsza się obszar na którym łożysko może się zagnieździć. Konsekwencją tego jest umiejscawianie się go w dolnej części macicy. Badania pokazują, że pojedyncze cięcie cesarskie u kobiety zwiększa ryzyko wystąpienia łożyska przodującego w kolejnej ciąży o 0,65%, 2 cięcia — o 1,5%, 3 cięcia — o 2,2%, zaś 4 cięcia już o prawie 10%.
Większe prawdopodobieństwo nieprawidłowego umiejscowienia się łożyska zachodzi również w sytuacji, gdy kobieta wcześniej poddana była zabiegowi czyszczenia jamy macicy, na przykład po dokonanej aborcji. Z większym ryzykiem muszą liczyć się kobiety korzystające ze sztucznych metod wspomagających zapłodnienie, palące tytoń oraz te, które po raz kolejny są w ciąży lub jest ona mnoga.
Objawy wskazujące na łożyska przodujące
Najbardziej charakterystycznym objawem, który wskazuje na nieprawidłowo ulokowane łożysko, są plamienia bądź nieduże krwawienie z dróg rodnych. Dolegliwości te dają o sobie znać zazwyczaj w III trymestrze ciąży. Do niepokojącego zjawiska można również zaliczyć miękki brzuch oraz brak napięcia mięśniowego w jego obrębie. Wszystkie te symptomy powinny skłonić kobietę ciężarną do jak najszybszego zasięgnięcia rady specjalisty.
Na czym polega diagnostyka łożyska przodującego?
Łożysko przodujące można zdiagnozować po 20. tygodniu ciąży. Wcześniej, w miarę jak rośnie i rozciąga się macica, może ono się przemieszczać. Rozpoznanie wykonuje lekarz podczas badania ultrasonograficznego sondą przezpochwową. Dodatkową rolę odgrywa tu rezonans magnetyczny, który wykazuje się większą dokładnością. Diagnostyka w przypadku wystąpienia łożyska przodującego jest niezwykle ważna – nieleczony lub późno rozpoznany, może powodować szereg powikłań i komplikacji okołoporodowych.
Farmakoterapia u kobiet ze zdiagnozowanym łożyskiem przodującym
Od ok. 33. tygodnia ciąży, u kobiet z łożyskiem przodującym, można zastosować sterydoterapię, która ma na celu szybszy rozwój płuc dziecka (w razie nagłego porodu zwiększa to jego szanse na przeżycie). W tym okresie podaje się również środki tokolityczne, które wyciszają akcję skurczową macicy. W przypadku kiedy płód jest jeszcze niewykształcony, a stan ciężarnej na to pozwala, przyjmuje się postawę wyczekującą.
Zagrożenia związane z występowaniem łożyska przodującego
Nieprawidłowe położenie łożyska może być przyczyną wielu rożnych problemów, dotykających zarówno matkę, jak i dziecko. Są to:
- Krwawienia. Najbardziej niebezpieczną komplikacją jest obfite krwawienie, które może stanowić zagrożenie dla życia matki oraz dziecka. Jeżeli nie pomoże zastosowana w tym przypadku transfuzja krwi oraz podawanie ciężarnej dużej ilości płynów, należy rozwiązać ciążę za pomocą cesarskiego cięcia.
- Łożysko wrośnięte. Innym powikłaniem jest współwystępowanie łożyska wrośniętego. Przy tej dysfunkcji kosmki łożyska bardzo głęboko przyrastają w głąb ściany macicy, gdzie wewnętrzna warstwa jest słabo wykształcona. Penetracja kosmków może być na tyle silna, że wychodzi poza macicę, co skutkuje ich wrastaniem w sąsiednie narządy np. w pęcherz moczowy. W takim przypadku leczeniem z wyboru staje się histerektomia położnicza – usunięcie macicy zaraz po porodzie.
- Nieprawidłowe ułożenie dziecka w jamie macicy. Może to prowadzić do wystąpienie u dziecka wad rozwojowych.
- Naczynia przodujące; naczynia płodu przebiegające w błonach płodowych nad ujściem wewnętrznym szyjki macicy. Jeśli podczas porodu wystąpią krwawienie z tych naczyń, może dojść do nagłego zgonu dziecka. W momencie rozpoznania tej patologii w badaniu USG, zachodzi konieczność wykonania cesarskiego cięcia.
- Powikłania u noworodka. Dzieci urodzone z ciąży, w której wystąpiło łożysko przodujące, mają podwyższone ryzyko hospitalizacji na oddziale intensywnej terapii, niskiej punktacji w skali Apgar, wentylacji mechanicznej oraz krwawieńdokomorowych.
Poród u kobiet z łożyskiem przodującym
- Cesarskie cięcie. U kobiet, u których występuje łożysko przodujące, postępowaniem z wyboru jest wykonanie cesarskiego cięcia. Jeśli ciężarna jest w dobrym stanie klinicznym, należy je zaplanować na 37. – 38. tydzień ciąży, mając na uwadze zapobieganie ewentualnym komplikacjom oddechowym oraz krwotocznym u noworodka. W skrajnych przypadkach, po jego wydobyciu, konieczne staje się usunięcie macicy.
- Poród drogą naturalną. Przy prawidłowym położeniu łożyska można rozważyć poród siłami natury. Według zaleceń Polskiego Towarzystwa Ginekologów Położników, taki poród jest możliwy, jeśli odległość między brzegiem łożyska a ujściem wewnętrznym szyjki macicy, jest większa niż 1 cm. W tym przypadku, jeśli nie występują obfite krwawienie, dalsze postępowanie może być zachowawcze – łożysko pozostawia się w całości w jamie macicy oraz wspomagająco stosuje się Metotreksat. Niestety procedura ta może wiązać się z dużą utratą krwi, możliwością wystąpienia infekcji i w ok. 30% przypadków zakończyć się późną histerektomią – zabiegiem usunięcia macicy. Z tego powodu znajduje ona zastosowanie głównie w przypadku kobiet, którym zależy na zachowaniu płodności.
Zalecenie dla kobiet ze zdiagnozowanym łożyskiem przodującym
Kobiety, u których zdiagnozowano łożysko przodujące, powinny:
- Unikać aktywności fizycznej, zwłaszcza niewskazane jest wykonywanie czynności domowych, które wymagają wysiłku (np. sprzątania) oraz podnoszenia ciężarów
- Zrezygnować ze współżycia seksualnego, gdyż może to nieść za sobą ryzyko wystąpienia krwawień z dróg rodnych
- Prowadzić dietę bogatą w warzywa strączkowe, owoce i produkty pełnoziarniste oraz wypijać przynajmniej 2 litry płynów dziennie. Taka dieta zapobiegnie ewentualnym problemom z zaparciami
- Od około 32. tygodnia ciąży pozostawać pod ścisłą obserwacją lekarza.
autor: Kamila Kopczyńska
foto: canva.com
