Co to jest toksoplazmoza i jak się ją przenosi?
Toksoplazmoza to choroba pasożytnicza, która jest wywołana przez pierwotniaka Toxoplasma gondii. Pierwotniak ten występuje w różnych postaciach rozwojowych w przewodzie pokarmowym kotów i w tkankach niemal wszystkich ssaków (w tym człowieka) oraz niektórych ptaków. Zakażenie toksoplazmozą to jedno z najczęstszych zakażeń pasożytniczych na świecie.
Z racji na powszechność występowania pasożyta u kotów oraz możliwość zarażania się innych zwierząt, do zarażenia może dochodzić poprzez:
- spożycie oocyst, czyli formy pasożyta zdolnej do atakowania kolejnych żywicieli, po kontakcie z odchodami kotów np. w trakcie czyszczenia kuwet lub w trakcie zabawy w piaskownicy,
- spożycie oocyst wraz z nieumytymi warzywami czy owocami (truskawki, poziomki) skażonymi zanieczyszczonymi odchodami kotów lub poprzez przeniesienie oocyst przez muchy czy karaluchy,
- spożycie cyst, czyli formy pasożyta ukrytej w tkankach zwierząt, w surowym lub półsurowym mięsie zarażonych świń, owiec czy drobiu,
- transfuzję krwi, przeszczep, prace z zakażonym materiałem (np. krwią pacjenta) w laboratorium,
- przeniesienie pasożyta na płód przez łożysko w przypadku zakażenia matki w czasie ciąży.
Jakie są objawy i skutki toksoplazmozy?
Większość osób zarażonych toksoplazmozą nie ma żadnych objawów lub ma objawy niespecyficzne, takie jak gorączka, powiększenie węzłów chłonnych czy bóle mięśni. Pasożyty mogą jednak uszkadzać narządy i tkanki, powodując zapalenia mózgu i opon mózgowych, zapalenia siatkówki i naczyniówki oka, zapalenia mięśnia sercowego czy zmiany pozapalne zajętych narządów.
Największym zagrożeniem jest toksoplazmoza wrodzona, czyli przeniesiona na płód przez matkę. Objawy i skutki tej choroby zależą od zaawansowania ciąży w chwili zakażenia matki. Im wcześniej dojdzie do zakażenia, tym większe ryzyko poronienia lub ciężkich uszkodzeń płodu. W przypadku zakażenia w drugim lub trzecim trymestrze ciąży objawy mogą być mniej widoczne lub nie występować w ogóle, ale mogą się ujawnić później w postaci opóźnienia rozwoju umysłowego, padaczki, niedosłuchu czy niewidzenia.
Charakterystycznym zespołem objawów toksoplazmozy wrodzonej jest tzw. triada Sabina-Pinkertona, która obejmuje małogłowie lub wodogłowie, zapalenie siatkówki i naczyniówki oraz zwapnienia śródmózgowe. Towarzyszy jej często znacznego stopnia opóźnienie rozwoju umysłowego. Inne objawy toksoplazmozy wrodzonej to hipotrofia, hepatomegalia, splenomegalia, małopłytkowość, powiększenie węzłów chłonnych, zapalenie mięśnia sercowego, małoocze lub agenezja gałki ocznej.
Jak diagnozować i leczyć toksoplazmozę?
Diagnoza toksoplazmozy opiera się na badaniu serologicznym, czyli wykrywaniu przeciwciał przeciwko Toxoplasma gondii we krwi. Przeciwciała mogą być różnego typu i pojawiać się w różnym czasie od zakażenia. Najważniejsze są przeciwciała IgM i IgG. Przeciwciała IgM pojawiają się szybko po zakażeniu i utrzymują się przez kilka tygodni lub miesięcy. Przeciwciała IgG pojawiają się później, ale utrzymują się przez całe życie.
Na podstawie obecności i stężenia przeciwciał można określić, czy osoba jest zarażona, czy jest odporna na toksoplazmozę, czy też jest w trakcie zakażenia. W przypadku kobiet w ciąży ważne jest, aby wykonać badanie serologiczne przed zajściem w ciążę lub jak najszybciej po jej potwierdzeniu. Jeśli badanie wykaże, że kobieta jest odporna na toksoplazmozę, nie musi się obawiać zakażenia płodu. Jeśli badanie wykaże, że kobieta nie jest odporna na toksoplazmozę, powinna stosować środki zapobiegawcze i powtarzać badanie co 4-6 tygodni. Jeśli badanie wykaże, że kobieta jest w trakcie zakażenia toksoplazmozą, powinna natychmiast skonsultować się z lekarzem i rozpocząć leczenie.
Leczenie toksoplazmozy polega na podawaniu leków przeciwpasożytniczych, takich jak spiramycyna lub kombinacja pirymetaminy i sulfadiazyny. Leki te mają na celu zniszczyć pasożyty i zapobiec ich przenikaniu do płodu. Leczenie powinno być prowadzone pod nadzorem lekarza i dostosowane do stanu pacjenta i ciąży. Leczenie może trwać od kilku tygodni do kilku miesięcy.
Jak zapobiegać toksoplazmozie?
Zapobieganie toksoplazmozie polega na unikaniu kontaktu z źródłami zakażenia i stosowaniu środków higienicznych. Oto kilka sposobów na ograniczenie ryzyka zarażenia się toksoplazmozą :
- unikać spożywania surowego lub niedogotowanego mięsa, a także wędlin i pasztetów,
- dokładnie myć warzywa i owoce przed spożyciem,
- używać rękawic lub myć ręce po kontakcie z ziemią lub piaskiem,
- nie pić nieprzegotowanej wody ze studni lub źródeł,
- nie karmić kotów surowym mięsem ani nie pozwalać im polować na gryzonie lub ptaki,
- codziennie czyścić kuwetę kota za pomocą gorącej wody i detergentu, używając rękawic lub prosząc kogoś innego o wykonanie tego zadania,
- regularnie odrobaczać kota u weterynarza,
- unikać kontaktu z nieznanymi kotami lub ich odchodami.
Jeśli jesteś w ciąży i posiadasz kota, to szczególnie:
- Dbaj o higienę w kontakcie z kotem. Unikaj bezpośredniego kontaktu z odchodami zwierzęcia i używaj rękawic lub pros kogoś innego o czyszczenie kuwety. Myj ręce po każdym kontakcie z kotem lub jego przedmiotami. Nie pozwól kotu spać w twoim łóżku ani lizać twojej twarzy.
- Zadbaj o zdrową dietę dla kota. Nie podawaj kotu surowego lub niedogotowanego mięsa ani nie pozwól mu polować na gryzonie lub ptaki. Podawaj kotu gotowe karmy lub odpowiednio przygotowywane mięso w domu. Nie pozwól kotu pić nieprzegotowanej wody ze studni lub źródeł.
- Monitoruj stan kota i zgłaszaj weterynarzowi wszelkie zmiany. Obserwuj, czy kot ma jakieś objawy toksoplazmozy, takie jak gorączka, biegunka, wymioty, brak apetytu, spadek masy ciała czy zaburzenia neurologiczne. Jeśli zauważysz jakiekolwiek niepokojące sygnały, skontaktuj się z weterynarzem i poinformuj go o sytuacji.
