Zez ma miejsce, gdy jedno oko obraca się do wewnątrz, na zewnątrz, w górę lub w dół, podczas gdy drugie oko patrzy prosto przed siebie. Stan ten często zaczyna się już w dzieciństwie, czasem w ciągu kilku tygodni od urodzenia. Czym dokładnie jest zez i jak się go koryguje?
Z zezem noworodka jest trochę inaczej. Spojrzenie noworodka jest bardzo mętne, niestabilne. To wszystko przez niedojrzały układ nerwowy. A co dalej? Co robić, kiedy mimo upływającego czasu spojrzenie nie stabilizuje się?
Przyczyny zeza
Tak naprawdę nie wiemy, co dokładnie powoduje zeza. Nierównowaga mięśni oka może być spowodowana albo zmniejszonym widzeniem w jednym oku, albo aberracją w zaopatrzeniu nerwów. W przypadku, gdy zez jest związany ze słabym wzrokiem lub niedowidzeniem, widzenie musi zostać skorygowane poprzez odpowiednie leczenie.
Rodzaje zeza
Rodzaje zeza to:
- Zez zbieżny – chore oko patrzy do wewnątrz
- Rozbieżny zez – chore oko patrzy na zewnątrz w kącik oka
- Zez pionowy – oko patrzy w górę lub w dół
Czy stan ten jest powszechny?
Zez dotyka około 5-8% dzieci, czyli 1-2 na 30 ma nierównowagę mięśni oka.
Kiedy zwykle diagnozuje się zeza?
Większość dzieci ze zezem zwykle diagnozuje się w wieku od 1 do 4 lat. Rzadko u dziecka może wystąpić zez po 6. roku życia. Jeśli tak się dzieje, ważne jest, aby dziecko natychmiast udało się do lekarza, aby wykluczyć inne warunki zdrowotne.
Co powinno nas zaniepokoić – inne choroby powodujące zez
Czasami zez może być oznaką współistniejącej patologii oka, na przykład siatkówczaka lub patologii wewnątrzczaszkowej, np. występowaniem guza wymagającego pilnego leczenia. W przypadku takiego podejrzenia, należy bezzwłocznie uzyskać opinię specjalisty.
Inne niepokojące symptomy to:
Czasem zdarza się, że dziecko samo zgłasza problemy z widzeniem. Zdarza się, że problemu ze wzrokiem u dziecka możemy zauważyć obserwując zachowanie dziecka. Niepokoić powinno nas:
- ograniczone widzenie
- podwójne widzenie
- bóle głowy
- oczopląs (mimowolne, powtarzające się, oscylacje oczu na boki)
- twarz odwrócona w bok
- inne cechy neurologiczne – zez może być związany z chorobą neurologiczną, taką jak np. porażenie mózgowe.
W takich sytuacjach należy koniecznie udać się do specjalisty.
Jak diagnozuje się zeza?
Oczy noworodka od czasu do czasu wędrują przez pierwsze kilka miesięcy życia. Ale jak dziecko osiągnie wiek od 4 do 6 miesięcy, oczy zwykle się prostują. Jeśli jedno lub oboje oczu nadal wędrują do środka, na zewnątrz, w górę lub w dół – nawet raz na jakiś czas – prawdopodobnie jest to spowodowane zezem.
Korekta i leczenie zeza
Korekta zeza nie odbywa się sama, a leczenie musi rozpocząć się tak wcześnie, jak to możliwe, aby uzyskać najlepsze szanse na poprawę.
Pierwszym krokiem w korekcji zeza jest przepisanie okularów. Po założeniu okularów lekarz ponownie ocenia zeza. W przypadku niedowidzenia lub leniwego oka, lekarz zazwyczaj zaleca zakrycie zdrowego oka, aby aby zachęcić oko zezem do cięższej pracy i lepszego widzenia. Jest to szczególnie efektywne w przypadku dzieci do 8 lat. Metoda ta stosowana regularnie powoduje, że z czasem mięśnie i widzenie słabszego oka stają się silniejsze. Sporym wyzwaniem jest na pewno zachęcenie dziecka, aby chciało nosić opaskę na oczy, ale większość dzieci przyzwyczaja się do niej, a jej noszenie staje się częścią ich codziennej rutyny, tak jak codzienne ubieranie się.
Czasami jednak dzieci kategorycznie odmawiają noszenia opaski na oczy. Wtedy można zastosować krople do oczu (zwane kroplami atropiny), które sprawiają, że słabsze oko pracuje ciężej, dzięki czemu mięśnie oka i widzenie stają się silniejsze.
Specjalista od dziecięcego wzroku może również zalecić dziecku ćwiczenia oczu, aby wzmocnić mięśnie oczu.
Czasami konieczna jest niestety operacja. Zabieg na jednym oku nie zawsze jest wystarczający, ponieważ w przypadku znacznych odchyleń może być wymagana operacja na obu oczach.
Nie można również wykluczyć możliwości ponownego wystąpienia zeza w późniejszym czasie. Jest to o wiele częstsze w przypadkach z nieskorygowanym niedowidzeniem.
Czym może grozić pozostawienie zeza bez leczenia?
Jeśli zez nie zostanie poddany leczeniu, mózg ostatecznie zignoruje obrazy pochodzące ze słabszego oka. Ta zmiana – zwana niedowidzeniem lub leniwym okiem – może powodować niewyraźne widzenie, podwójne widzenie i zaburzać percepcję głębi dziecka (widzenie w 3D). Problemy te mogą stać się trwałe, jeśli nie zostaną odpowiednio wcześnie poddane leczeniu.
Jak uniknąć zeza?
Regularne badanie wzroku jest najlepszym sposobem na wykrycie zeza. Wczesna diagnoza i leczenie zwiększają szanse dziecka na naprawę stanu oczu i rozwój prawidłowego widzenia i głębokiej percepcji. Nie należy również zapominać o społecznym aspekcie zeza. Wyrównanie stanu oczu jest bowiem bardzo ważne dla zdrowego postrzegania samego siebie przez dzieci.
autor: Anna Borkowska
