Czynniki ryzyka
Wypadnięcie pępowiny występuje rzadko, szacuje się, że w 0,14–0,62% porodów. Do czynników ryzyka zalicza się:
- Zaburzenia ułożenia i położenia płodu – takie jak położenie poprzeczne, skośne, miednicowe lub wysokie. W tych przypadkach część przodująca płodu nie wypełnia całkowicie kanału rodnego i umożliwia przedostanie się pępowiny.
- Ciąża mnoga – zwłaszcza wtedy, gdy drugi bliźniak ma nieprawidłowe położenie lub gdy dochodzi do przedwczesnego odklejenia łożyska.
- Niska masa urodzeniowa – gdy płód waży mniej niż 2500 g. Małe rozmiary płodu mogą sprzyjać wypadnięciu pępowiny.
- Wielodzietność – gdy kobieta rodziła już co najmniej czworo dzieci. Wielokrotne ciąże mogą osłabić mięśnie macicy i zwiększyć ryzyko wypadnięcia pępowiny.
- Manipulacje położnicze – takie jak obrót zewnętrzny płodu, nakłucie błon płodowych czy wprowadzenie ręki do jamy macicy. Mogą one spowodować nagłe zmiany ciśnienia w jamie macicy i przemieszczenie pępowiny.
- Wielowodzie – gdy objętość płynu owodniowego przekracza 2000 ml. Może to być spowodowane przez niektóre choroby matki lub płodu. Wielowodzie zwiększa ryzyko przedwczesnego pęknięcia błon płodowych i wypadnięcia pępowiny.
- Wady rozwojowe lub blizny macicy – mogące zaburzać prawidłowe ułożenie i położenie płodu lub zmniejszać elastyczność macicy.
- Długa i cienka pępowina – mogąca łatwiej przesunąć się przez ujście szyjki macicy.
- Spontaniczne przerwanie błon płodowych – zwłaszcza gdy następuje gwałtownie i z dużym ciśnieniem. Może to spowodować wydostanie się pępowiny razem z wodami płodowymi.
Objawy
Wypadnięcie pępowiny może być jawne lub ukryte. Do jawnego wypadnięcia dochodzi, gdy pępowina znajduje się przed częścią przodującą płodu i jest widoczna lub wyczuwalna w badaniu wewnętrznym. Do ukrytego wypadnięcia dochodzi, gdy pępowina znajduje się pomiędzy częścią przodującą a miejscem jej zetknięcia z miednicą i nie jest dostępna w badaniu wewnętrznym. Jeśli sytuacja zachodzi przed pęknięciem błon płodowych, to taki stan określa się jako przodowanie pępowiny.
Wypadnięcie pępowiny podejrzewa się w każdym przypadku nieprawidłowego rytmu serca płodu występującego po przerwaniu błon płodowych. Do najczęściej obserwowanych nieprawidłowości należy bradykardia, czyli spowolnienie akcji serca poniżej 110 uderzeń na minutę. Rzadziej występują głębokie zmienne deceleracje, czyli spadki akcji serca o ponad 60 uderzeń na minutę.
Leczenie
Wypadnięcie pępowiny jest stanem nagłym, który wymaga szybkiego zakończenia porodu przez cięcie cesarskie. Celem postępowania jest zmniejszenie ucisku na pępowinę i zapewnienie jak najlepszego ukrwienia i utlenowania płodu. Do działań ratunkowych należą:
- Powiadomienie zespołu położniczego – o wystąpieniu wypadnięcia pępowiny i konieczności wykonania cięcia cesarskiego.
- Uniesienie miednicy rodzącej – w celu zmniejszenia nacisku na pępowinę. Można to zrobić poprzez ułożenie kobiety w pozycji głową w dół z miednicą uniesioną powyżej poziomu głowy lub podłożenie pod jej pośladki poduszki lub klina.
- Ręczne odepchnięcie części przodującej – w celu uwolnienia pępowiny spod ucisku. Można to zrobić poprzez wprowadzenie ręki do pochwy i delikatne odpychanie główki lub pośladków płodu ku górze. Należy utrzymywać taki stan do momentu wykonania cięcia cesarskiego.
- Napełnienie pęcherza moczowego – w celu odsunięcia części przodującej od ujścia szyjki macicy. Można to zrobić poprzez wprowadzenie cewnika do pęcherza moczowego i podanie 300–500 ml płynu fizjologicznego.
- Podawanie tlenu rodzącej – w celu poprawy utlenowania płodu. Można to zrobić poprzez założenie maski tlenowej lub sondy nosowej i podanie 8–10 litrów tlenu na minutę.
- Podawanie leków tokolitycznych – w celu zahamowania skurczów macicy i zmniejszenia nacisku na pępowinę. Można to zrobić poprzez podanie dożylnie leków rozkurczających macicę, takich jak siarczan magnezu, salbutamol czy atosyban.
