Decyzja o rozpoczęciu stosowania antykoncepcji należy do pacjentki. Z kolei wybór drogi podania, schematu stosowania, czasu działania danej metody antykoncepcyjnej jest wspólny: lekarza i pacjentki. Ostatecznie wyboru najkorzystniejszego dla kobiety preparatu dokonuje ginekolog, który następnie wystawia receptę. Preparat ma być spersonalizowany pod względem zarówno przeciwwskazań, jak i preferencji pacjentki. Zanim jednak lekarz podejmie decyzję, powinien przeprowadzić wywiad oraz badania diagnostyczne – stwierdza dr n. med. Katarzyna Lau, ekspertka kampanii „Nowa Generacja – Antykoncepcja bez Estrogenu”.
Jakie badania należy wykonać przed zastosowaniem antykoncepcji hormonalnej?
A/ Wywiad personalny i rodzinny
Lekarz powinien poruszyć kwestię daty ostatniej miesiączki, jej regularności, obfitości i ogólnie „uciążliwości”. Ważna jest też liczba porodów, ich przebieg, komplikacje w ciąży, poronienia. Ponadto ginekolog musi wiedzieć, czy kobieta nie jest obecnie w ciąży lub w okresie karmienia. Zapyta pacjentkę o jej choroby i wywiad rodzinny, tryb życia, nałogi – głównie palenie papierosów. Bardzo ważne jest to, aby nie ukrywać, że się pali. Taki nałóg może bowiem sprawić, że zastosowanie niektórych preparatów, np. z estrogenem, będzie niebezpieczne lub nawet przeciwwskazane.
Wiele czynników z wywiadu może mieć znaczenie. Choroby, takie jak osteoskleroza, zakrzepica, choroby wątroby, nowotwory estrogenozależne, choroby zapalne jelit, reumatyczne, mutacje genetyczne, mogą sprawić, że preparaty z estrogenem będą nieodpowiednie – komentuje dr Katarzyna Lau.
Wywiad rodzinny w kierunku udarów, zawałów, zakrzepicy kończyn dolnych również ma znaczenie dla lekarza. Obecność schorzeń o etiologii zakrzepowej u kogoś z rodziny może sugerować obciążenie genetyczne wszystkich jej członków. W takiej sytuacji specjaliście powinno nasunąć się pytanie: czy zastosowanie antykoncepcji z estrogenem będzie bezpieczne? Może warto pomyśleć o nowoczesnej formie tabletek – antykoncepcji hormonalnej bez estrogenu?
Wywiady personalny i rodzinny są bogatym źródłem wiedzy dla lekarza przed przepisaniem pacjentce antykoncepcji hormonalnej. Bez ich przeprowadzenia nie ma szans na optymalne dobranie tabletek. Jeżeli kobieta pali papierosy, ma więcej niż 35 lat, cierpi na otyłość, karmi piersią lub jest w połogu, jeśli choruje na wymienione wcześniej choroby, ma bliskich krewnych, którzy zmarli na zawał czy udar – to zastosowanie tabletki dwuskładnikowej będzie przeciwwskazane. Nie oznacza to jednak, że doustna forma antykoncepcji hormonalnej jest u takiej kobiety niemożliwa.
Obecnie istnieją tabletki niezawierające estrogenu – ich zastosowanie jest całkowicie dozwolone u takiej pacjentki i nie naraża jej na powikłania zakrzepowo-zatorowe. Co więcej, mają taką samą skuteczność jak tabletki dwuskładnikowe z estrogenem. Gdy lekarz będzie miał rzetelną wiedzę na temat zdrowia kobiety, jej nałogów, wywiadu rodzinnego, przepisze preparat, który skutecznie zabezpieczy przed ciążą, a jednocześnie nie przyczyni się do wystąpienia zdarzeń niepożądanych – mówi dr Lau.
B/ Badanie cytologiczne
Jeżeli kobieta już współżyje, badanie takie powinno być wykonywane co 3 lata, a w pewnych przypadkach (np. przy nieprawidłowych wcześniejszych wynikach) nawet co rok.
C/ Pomiar ciśnienia krwi i masy ciała
Nadciśnienie tętnicze i nadwaga lub otyłość są czynnikami ryzyka zdarzeń zatorowych. Zastosowanie estrogenu niezależnie od innych czynników dodatkowo podnosi to ryzyko. Nie ma sensu narażać otyłej pacjentki na zwiększenie możliwości wystąpienia takich zdarzeń. Bezpieczniej będzie zrezygnować z estrogenu i zastosować tabletkę jednoskładnikową – stwierdza nasza ekspertka.
D/ Badanie piersi
Obejmuje badanie palpacyjne przez lekarza w gabinecie oraz USG piersi z częstotliwością uzależnioną od wieku i obciążeń rodzinnych. Nowotwory piersi są przeciwwskazaniem bezwzględnym do zastosowania tabletki dwuskładnikowej z estrogenem. To bardzo ważne, aby regularnie kontrolować piersi, zwłaszcza przy antykoncepcji.
E/ Badania laboratoryjne
W przypadku młodych, zdrowych kobiet nieobciążonych wywiadami personalnym i rodzinnym lekarz może wypisać preparat antykoncepcyjny bez dodatkowych badań. Jeśli wywiad wskazuje na konkretne zaburzenia, specjalista może dodatkowo zlecić takie badania, jak morfologia, enzymy wątrobowe, koagulogram (APTT, czas protrombinowy), poziom glukozy czy inne – w zależności od sytuacji. Potrzeba wykonania odpowiednich badań może wystąpić również w czasie przyjmowania antykoncepcji – w momencie gdy pacjentka zaczyna przyjmować inne leki lub pojawiają się u niej dodatkowe schorzenia.
Nieprawidłowe wyniki badań laboratoryjnych mogą stanowić przeciwwskazanie do podawania estrogenów w preparatach dwuskładnikowych. Wówczas jedyną możliwą formą antykoncepcji doustnej będą tabletki jednoskładnikowe – mówi dr Lau.
Nieodpowiedni preparat? Czas na zmianę
Wszystkie wymienione badania mają na celu wybranie dla kobiety dopasowanego do jej potrzeb i oczekiwań bezpiecznego leku. Nie znaczy to jednak, że preparat, który wybierze lekarz, będzie tym idealnym i kobieta na pewno będzie z niego zadowolona. Pewnych indywidualnych reakcji organizmu nie da się przewidzieć, mimo najlepszych intencji specjalisty i wykonania właściwych badań. Czasem okazuje się, że konkretny preparat – choć teoretycznie dopasowany – nie jest przez organizm dobrze tolerowany. Wtedy najprawdopodobniej wystarczy zmiana leku na taki o innym składzie.
Dość często za niekorzystne objawy niepożądane, takie jak migreny, obrzęki, nadmiar wody w organizmie, bolesność piersi, odpowiadają estrogeny. Ich eliminacja i zastosowanie tabletki jednoskładnikowej są wówczas dobrym rozwiązaniem, gdyż nowoczesne preparaty jednoskładnikowe pozbawione są całkowicie efektów niepożądanych związanych z estrogenem – podsumowuje dr Katarzyna Lau.
Materiał powstał w ramach kampanii edukacyjnej „Nowa Generacja – Antykoncepcja bez Estrogenu”, która ma na celu zwiększenie świadomości na temat skutecznej i wysoce bezpiecznej jednoskładnikowej antykoncepcji hormonalnej. Zwraca też uwagę kobiet na czynniki, jakie uwzględnia lekarz przy wyborze najlepszej dla nich formy antykoncepcji. Dzięki inicjatywie pacjentki m.in. dowiedzą się, jak przygotować się do wizyty u ginekologa i na co zwrócić uwagę, opowiadając mu o swoich schorzeniach. Dodatkowo kampania kładzie nacisk na uświadomienie użytkowniczkom antykoncepcji, że ich styl życia czy wywiad rodzinny nie pozostają bez znaczenia. Czynniki te często mogą być decydujące przy wyborze bezpiecznego preparatu. Ważne, aby kobiety były świadome, jakie informacje należy przekazać lekarzowi.
Na stronie kampanii www.antykoncepcjanowejgeneracji.pl zamieszczono artykuły i porady ekspertów oraz udostępniono ankietę z kilkoma pytaniami, opracowaną przez specjalistkę w dziedzinie ginekologii. Celem ankiety jest przygotowanie kobiet do rozmowy z ginekologiem o antykoncepcji hormonalnej, m.in. przez określenie ryzyka związanego z przyjmowaniem syntetycznego estrogenu obecnego w tabletkach dwuskładnikowych.
informacja prasowa
