Płaska główka u niemowlaka – skąd się bierze? W jaki sposób korygować?

Płaska główka, czyli zespół spłaszczonej główki lub plagiocefalia, to stan, który występuje, gdy dziecko ma deformację czaszki polegającą na jej asymetrycznym spłaszczeniu. Najczęstszą postacią tej przypadłości jest plagiocefalia pozycyjna (ułożeniowa). Jak diagnozuje się ten stan? Na czym polega leczenie?

Zanim wyjaśnimy skąd się bierze płaska główka, warto wspomnieć kilka słów o budowie anatomicznej główki.

Kości czaszki dziecka nie łączą się i nie twardnieją aż do kilku miesięcy po urodzeniu. Miękkie, giętkie kości umożliwiają łatwiejsze przejście przez kanał rodny i dają mózgowi dziecka wystarczającą przestrzeń do wzrostu.

Miękkie kości oznaczają również, że głowa dziecka może zmieniać swój kształt. Jedną z częstych przyczyn płaskiej główki jest regularne spanie lub leżenie w tej samej pozycji – na plecach.

Dlaczego główka jest płaska – rodzaje plagiocefalii

Istnieją dwa rodzaje płaskiej główki plagiocefalii: plagiocefalia pozycyjna (ułożeniowa) i  plagiocefalia wrodzona.

Plagiocefalia pozycyjna (ułożeniowa), zwana także plagiocefalią deformacyjną, jest najczęstszym rodzajem zespołu płaskiej głowy. Według Amerykańskiej Akademii Lekarzy Rodzinnych, stan ten dotyka nawet 50 procent dzieci.

Wrodzona plagiocefalia, znana również jako kraniosynostoza, jest rzadką wadą wrodzoną. U niemowląt z tym schorzeniem włókniste przestrzenie między kośćmi czaszki, zwane szwami, przedwcześnie się zamykają. Powoduje to nienormalnie ukształtowaną głowę.

Zespół spłaszczonej główki – dwa główne typy

Istnieją dwa typy zespołu spłaszczonej główki. Są to: 

1. Plagiocefalia – głowa jest spłaszczona z jednej strony, co powoduje, że wygląda asymetrycznie; uszy mogą być źle ustawione, a głowa wygląda jak równoległobok, gdy patrzy się na nią z góry. Czasami czoło i twarz mogą nieco wybrzuszać się po płaskiej stronie.
2. Brachycefalia – tył głowy jest spłaszczony, co powoduje poszerzenie głowy i wybrzuszanie się czoła.

Jak rozpoznać plagiocefalię – zespół spłaszczonej główki? 

Pojawienie się objawów zespołu płaskiej głowy może potrwać kilka miesięcy. Szczegółowo przyjrzyj się główce dziecka w poszukiwaniu oznak plagiocefalii, np. podczas kąpieli, gdy włosy dziecka są mokre, a kształt ich głowy jest najbardziej widoczny.

Twoją uwagę powinny zwrócić takie szczegóły jak:

• Spłaszczony obszar z boku lub z tyłu głowy. Zamiast być okrągłą, głowa może wydawać się nachylona w pewnym obszarze.
• Spłaszczenie głowy może powodować, że uszy wydają się niesymetryczne.
• Łysy punkt w jednym obszarze głowy.
• Kościste grzbiety na czaszce.
• Brak miękkiego punktu (lub ciemiączka) na głowie.

Co powoduje spłaszczenie główki – plagiocefalię wrodzoną?

Uważa się, że wrodzona plagiocefalia występuje przypadkowo podczas rozwoju płodu. Może również występować w rodzinach i czasami jest częścią dziedzicznych zaburzeń. 

Istnieje kilka możliwych przyczyn spłaszczenia główki (plagiocefalii pozycyjnej)

Niezmienna pozycja do spania przyczyną płaskiej główki

Usypianie dziecka w tej samej pozycji dzień po dniu, na przykład na plecach lub głową skierowaną w prawo lub w lewo, powoduje stały nacisk na te same części czaszki. Niemowlęta są najbardziej narażone na plagiocefalię pozycyjną w pierwszych czterech miesiącach życia, zanim będą mogły same się przewrócić. Zaleca się, aby zawsze kłaść dziecko na plecach, aby zmniejszyć ryzyko nagłej śmierci niemowlęcia (SIDS).

Aby zmniejszyć ryzyko spłaszczenia główki plagiocefalii, daj dziecku wystarczająco dużo czasu, aby mogło poleżeć na brzuchu, gdy nie śpi. Możesz też często nosić je w ramionach lub nosidełku, zamiast leżenia przez dłuższy czas w miejscu. Fotelik dziecięcy również może pomóc zmniejszyć to ryzyko.

Niewystarczający czas spędzony na brzuchu może powodować spłaszczenie główki

Plagiocefalia jest bardziej prawdopodobna, im więcej czasu dziecko spędza na plecach. Odpowiedni czas spędzony przez dziecko na brzuchu i baczne obserwowanie maluszka, może pomóc zmniejszyć ryzyko wystąpienia tego stanu.

Wąska przestrzeń macicy

Kiedy przestrzeń macicy jest wąska, czaszka dziecka ma większe niż normalnie ryzyko ściśnięcia. Może to spowodować plagiocefalię.

Wcześniactwo przyczyną płaskiej główki

Dzieci urodzone przedwcześnie mają bardziej miękkie kości niż te urodzone o czasie. Bardziej prawdopodobne jest również, że częściej będą spędzały czas w szpitalu, w którym będą leżeć na plecach. Plagiocefalia pozycyjna występuje częściej u wcześniaków niż u dzieci urodzonych o czasie.

Kleszcze, próżnociąg użyte podczas porodu mogą mieć wpływ na kształt główki

Instrumenty te wywierają nacisk na czaszkę i jej plastyczne kości, co może prowadzić do plagiocefalii.

Kręcz szyi pochodzenia mięśniowego

Jest to stan, w którym mięśnie szyi niemowlęcia są sztywne lub niezrównoważone. Jest to często spowodowane ograniczoną przestrzenią w macicy lub przebywanie w pozycji zamka. Zmniejszona przestrzeń w macicy lub pozycja zamka, utrudnia dziecku skręcenie szyi i poruszenie głową. Może to powodować, że będzie ono faworyzować jedną stronę, co może prowadzić do plagiocefali lub innej deformacji czaszki.

Czy plagiocefalia może prowadzić do powikłań?

Plagiocefalia pozycyjna jest uważana bardziej za problem kosmetyczny niż medyczny. W większości przypadków nie wpływa ona na rozwój ani wzrost mózgu. Większość przypadków ulega poprawie, gdy dziecko dorasta i spędza więcej czasu siedząc, czołgając się i stojąc.

Kiedy konieczna jest operacja? 

Operacja jest zwykle konieczna u dziecka z wrodzoną plagiocefalią, gdy szwy w czaszce zostały przedwcześnie zamknięte. Operacja może pomóc zmniejszyć ciśnienie w czaszce i pozwolić mózgowi normalnie rosnąć.

Operacja może również zmniejszyć ryzyko takich powikłań, jak:

• opóźnienia rozwojowe
• ślepota
• drgawki
• inne problemy medyczne

Płaska główka – kiedy należy szukać pomocy?

Im wcześniej rozpoznano plagiocefalię i podjęto kroki w celu jej zmniejszenia, tym większe są szanse na rozwiązanie tego stanu. Oznaki plagiocefalii mogą być widoczne dla rodziców, gdy ich dzieci mają około 6 do 8 tygodni, a wielu pediatrów bada dziecko pod kątem deformacji czaszki przy każdym badaniu w okresie niemowlęcym.

Należy natychmiast powiadomić lekarza dziecka, jeśli zauważy się jakiekolwiek nieprawidłowości w głowie dziecka, w tym:

• płaskie plamy
• bok głowy, który wygląda ukośnie
• źle ustawione oczy i uszy
• brak ciemiączka na czaszce
• twarde grzbiety na głowie

Jak leczy się plagiocefalię? Jak korygować płaską główkę?

Leczenie będzie zależeć od powagi stanu dziecka i podejrzewanej przyczyny plagiocefalii.

Terapia przeciwstawna

Chociaż ważne jest, aby do snu zawsze kłaść dziecko na plecach, aby zmniejszyć ryzyko SIDS, pamiętaj o częstej zmianie pozycji. Na przykład, jeśli twoje dziecko woli spać z lewym policzkiem płasko przy materacu łóżeczkowym, ustaw jego głowę tak, aby spała na prawym policzku.

Ćwiczenia

Jeśli twoje dziecko ma kręcz szyi, lekarz może zalecić ćwiczenia rozciągające, aby zwiększyć zakres ruchu szyi. Nigdy nie wykonuj ćwiczeń rozciągających szyję bez zgody i wskazówek lekarza.

Terapia kaskowa

Terapia ta polega na noszeniu przez dziecko specjalnie uformowanego hełmu lub opaski ortopedycznej, która delikatnie pomoże przekształcić czaszkę w symetryczny kształt.

Według American Association of Neurological Surgeons, optymalny wiek do rozpoczęcia terapii kaskiem wynosi od 3 do 6 miesięcy. Przekształcenie czaszki za pomocą tej terapii może potrwać około 12 tygodni.

Kaski i opaski na ogół nie są jednak zalecane, ponieważ:

• nie ma wyraźnych dowodów sugerujących, że działają
• często powodują problemy, takie jak podrażnienie skóry i wysypki
• są drogie
• mogą być dla twojego dziecka niewygodne i mogą je niepokoić

Niektórzy rodzice inwestują w specjalne zakrzywione materace, które są zaprojektowane tak, aby rozkładać ciężar głowy dziecka na większym obszarze, tak aby mniejszy nacisk był wywierany na konkretny punkt jego czaszki. Są one tańsze niż kaski i opaski na głowę, ale istnieje niewiele dowodów sugerujących, że rzeczywiście mogą one pomóc.

Chirurgia – kiedy płaską główkę należy korygować operacyjnie?

Operacja zwykle nie jest potrzebna w przypadku plagiocefali pozycyjnych. Jest za to niezbędna w większości przypadków wrodzonej plagiocefalii, gdy szwy są zamknięte i ciśnienie w czaszce musi zostać uwolnione.

Płaska główka (plagiocefalia) jest powszechna u niemowląt. Chociaż może tymczasowo powodować zniekształconą głowę i niewspółosiowość uszu i oczu, skutki są na ogół łagodne i zwykle ustępują w miarę dorastania dziecka i tego, jak stają się one bardziej ruchliwe. Plagiocefalia pozycyjna nie wpływa na rozwój mózgu, a w wielu przypadkach nie wymaga interwencji medycznej i rozwiązuje się sama. 

Co jeszcze możesz zrobić?

Aby zdjąć nacisk ze spłaszczonej części głowy dziecka:

• daj dziecku czas na leżenie na brzuchu w ciągu dnia – zachęć je do wypróbowania nowych pozycji podczas zabawy, ale upewnij się, że twój maluszek zawsze śpi na plecach, ponieważ jest to dla niego najbezpieczniejsze
• zmień pozycję zabawek w łóżeczku – to zachęci twoje dziecko do odwrócenia głowy w stronę spłaszczonej strony
• zmieniaj stronę, którą trzymasz dziecko podczas karmienia i noszenia
• skróć czas, jaki dziecko spędza na twardej płaskiej powierzchni, takiej jak foteliki samochodowe i wózki dziecięce – w miarę możliwości spróbuj użyć nosidełka.

Jeśli twoje dziecko ma trudności z obracaniem głowy, fizjoterapia może pomóc rozluźnić i wzmocnić mięśnie jego szyi.

AUTOR: ANNA BORKOWSKA
FOTO: UNSPLASH.COM