Dwujęzyczność to zdolność posługiwania się dwoma językami w życiu codziennym. W dzisiejszym świecie jest to coraz częstsze i pożądane zjawisko, ponieważ wiąże się z licznymi korzyściami dla rozwoju intelektualnego, kulturowego i społecznego dziecka. Jednak wychowanie dwujęzyczne nie jest proste i wymaga odpowiedniego wsparcia ze strony rodziców i nauczycieli.
Co to jest dwujęzyczność?
Dwujęzyczność to umiejętność posługiwania się dwoma językami w takim stopniu, jakby każdy z nich był językiem rodzimym i pierwszym. Najczęściej jest to możliwe, kiedy dziecko wychowywane jest przez osoby posługujące się różnymi językami, np. rodziców z różnych krajów lub mniejszości narodowych. Można jednak mówić też o dwujęzyczności nabytej, kiedy dziecko uczy się drugiego języka w szkole, na kursach lub poprzez media.
Jakie są korzyści dwujęzyczności?
Dwujęzyczne dzieci mają znacznie większy zasób słownictwa, na starcie mają większe kompetencje niż ich jednojęzyczni rówieśnicy, mogą uczyć się i studiować w krajach, których językami się posługują. Co więcej, bardzo często dwujęzyczność oznacza też dwukulturowość, a więc dziecko wie znacznie więcej o świecie.
Zalety dwujęzyczności to m.in.:
- zwiększony potencjał intelektualny – badania wykazały, że potencjał intelektualny dzieci dwujęzycznych jest znacznie większy niż u dzieci jednojęzycznych – struktura ich inteligencji jest wielostronna i złożona
- zwiększona zdolność myślenia analitycznego i twórczego – badania wskazują również na to, że dwujęzyczne dzieci mają lepsze zdolności myślenia analitycznego i odznaczają się zwiększoną wrażliwość semantyczną
- lepsza pamięć i koncentracja – dwujęzyczne dzieci muszą stale przełączać się między językami i wybierać odpowiedni kod komunikacyjny w zależności od sytuacji i rozmówcy. To ćwiczy ich pamięć roboczą i umiejętność skupiania uwagi
- łatwiejsze uczenie się kolejnych języków – dwujęzyczne dzieci mają już doświadczenie w nauce języka obcego i są bardziej otwarte na nowe dźwięki i struktury gramatyczne. Mają też większą motywację do poznawania innych kultur
- lepsze zdrowie psychiczne – badania sugerują, że dwujęzyczność może opóźniać procesy starzenia się mózgu i zapobiegać chorobom neurodegeneracyjnym, takim jak choroba Alzheimera czy demencja
Jakie są wyzwania dwujęzyczności?
Dwujęzyczność nie jest jednak pozbawiona trudności i wymaga odpowiedniego podejścia i wsparcia ze strony rodziców i nauczycieli. Niektóre z wyzwań, z jakimi mogą się spotkać dwujęzyczne dzieci, to:
- mieszanie języków – zwłaszcza na początku nauki drugiego języka, dziecko może używać słów lub konstrukcji z obu języków w jednym zdaniu. To normalne zjawisko, które świadczy o tym, że dziecko próbuje znaleźć reguły rządzące oboma systemami językowymi. Z czasem mieszanie języków ustępuje, jeśli dziecko ma wystarczający kontakt z oboma językami i otrzymuje poprawne wzorce
- opóźniony rozwój mowy – niektóre dzieci dwujęzyczne mogą zacząć mówić później niż ich jednojęzyczni rówieśnicy. To również normalne zjawisko, które nie powinno budzić niepokoju, jeśli dziecko rozwija się prawidłowo pod innymi względami. Dziecko dwujęzyczne musi przyswoić więcej informacji językowych i poradzić sobie z większą złożonością komunikacyjną. Z czasem jednak nadrobi opóźnienie i osiągnie podobny poziom jak dzieci jednojęzyczne
- brak równowagi między językami – rzadko zdarza się, że dziecko dwujęzyczne włada oboma językami w takim samym stopniu. Zazwyczaj jeden z języków jest silniejszy i dominuje nad drugim. To zależy od wielu czynników, takich jak ilość i jakość kontaktu z językiem, postawa dziecka i otoczenia wobec języka, potrzeby komunikacyjne i edukacyjne dziecka. Ważne jest, aby zachować równowagę między językami i zapewnić dziecku możliwość używania obu języków w różnych sytuacjach i kontekstach
Jak wspierać dwujęzyczność dzieci?
Dwujęzyczność dzieci jest cennym darem, który należy pielęgnować i rozwijać. Rodzice i nauczyciele mają tu kluczową rolę do odegrania. Oto kilka wskazówek, jak wspierać dwujęzyczność dzieci:
- zapewnić dziecku regularny kontakt z oboma językami – im więcej czasu dziecko spędza na słuchaniu i mówieniu w danym języku, tym lepiej go opanuje. Ważne jest, aby dziecko miało dostęp do różnych źródeł języka, takich jak rodzice, rodzeństwo, krewni, przyjaciele, nauczyciele, media, książki, gry itp.
- stosować konsekwentną strategię komunikacyjną – rodzice powinni wybrać strategię komunikacyjną, która będzie dla nich naturalna i wygodna. Może to być np. strategia „jeden rodzic – jeden język”, kiedy każdy z rodziców mówi do dziecka w swoim języku ojczystym; strategia „jeden kontekst – jeden język”, kiedy w domu mówi się np. po polsku, a poza domem po angielsku; strategia „mieszana”, kiedy rodzice używają obu języków w różnych sytuacjach lub tematach. Ważne jest, aby być konsekwentnym w stosowaniu wybranej strategii i nie zmieniać jej często.
- zachęcać dziecko do aktywnego używania obu języków – nie wystarczy tylko słuchać drugiego języka, trzeba go też mówić.
- wspierać dziecko emocjonalnie i kulturowo – dwujęzyczne dzieci mogą czasem czuć się niepewnie lub wyobcowane w swoim środowisku. Rodzice i nauczyciele powinni pomagać dziecku budować pozytywną tożsamość i poczucie przynależności do obu kultur i języków. Powinni też pokazywać dziecku, że dwujęzyczność jest cennym zasobem i atutem, a nie problemem czy wadą.
