Dobrze nam znane oznaczenia, wprowadzone przez Ludwika Hirszfelda i Emila von Dungerna (1928 r.) to podział na grupy A, B, AB, 0 . Dodatkowo konieczne jest wykonanie oznaczenia czynnika Rh, który może być oznaczony jak dodatni ( Rh+ ) lub jako Rh – ujemny ( Rh-).
Badanie grupy krwi jest jednym z badań laboratoryjnych, które jest wykonywane do 10 tygodnia ciąży.
Dlaczego w ciąży trzeba znać grupę krwi?
Oznaczenie grupy krwi jest kluczowym badaniem na początku każdej ciąży. Ma ono na celu nie tylko zabezpieczenie matki na ewentualność przetoczenia krw, ale i ocenę ryzyka wystąpienia konfliktu serologicznego między przyszłą mamą a jej dzieckiem.
W sytuacji, gdy matka posiada grupę krwi Rh+ lub też, gdy oboje z rodziców posiadają grupę Rh- nie dojdzie do rozwoju konfliktu serologicznego w zakresie układu Rh. Jeżeli natomiast matka posiada grupę krwi Rh-, a ojciec Rh+ wówczas możliwe jest pojawienie się konfliktu serologicznego.
Czym jest niezgodność serologiczna?
Wiele kobiet sądzi, że sama niezgodność grupy krwi między partnerami to już wystąpienie konfliktu. W rzeczywistości jest jednak inaczej.
O niezgodności serologicznej (zestawieniu konfliktowym w obrębie grupy Rh) mówimy, gdy mama ma grupę krwi Rh(-), a tata Rh(+). Jest to niezgodność serologiczna pomiędzy partnerami, która jeszcze nie wywołuje konfliktu serologicznego.
Kiedy możemy mówić o konflikcie serologicznym?
O wystąpieniu konfliktu serologicznego mówimy, gdy kobieta w ciąży wytwarza przeciwciała odpornościowe, skierowane przeciwko antygenom krwinek czerwonych dziecka. Organizm matki wytwarza przeciwciała, które chcą zwalczyć „obce” krwinki dziecka. Dzieje się tak, kiedy dziecko odziedziczy od ojca, grupę krwi Rh+ a następnie ta krew dostanie się do krwiobiegu matki.
Do jego wystąpienia wystarczy zaledwie 0,2 ml krwi, obrazowo to tyle ile ma jedna łza.
Kontakt krwi dziecka z krwią matki może wystąpić w trakcie ciąży (zabiegi inwazyjne, sytuacje patologiczne w ciąży) oraz w trakcie porodu. Inwazyjne badania płodu, odklejenie się łożyska, krwotoki czy zabiegi wewnątrzmaciczne, poronienie to także sytuacje, które mogą go wywołać.
Jakie następstwa niesie za sobą konflikt serologiczny?
Skutki konfliktu serologicznego są szczególnie niebezpieczne dla dziecka. Konsekwencją wystąpienia konfliktu serologicznego może być choroba hemolityczna noworodka. To sytuacja, w której przeciwciała obecne w surowicy matki przenikając przez łożysko do krwi płodu niszczą krwinki czerwone płodu. Dochodzi wówczas do hemolizy, czyli rozpadu krwinek czerwonych, a w dalszym etapie do niedokrwistości, a także niedotlenienia i uszkodzenia narządów wewnętrznych. Nieleczona bądź nieprawidłowo leczona choroba hemolityczna może być bezpośrednią przyczyną zgonu dziecka.
Czy możemy uchronić dziecko przed skutkami konfliktu serologicznego?
Dzięki rozwojowi medycyny, aktualnie skutki konfliktu serologicznego nie są już tak powszechnie występującym zjawiskiem. Potrafimy zapobiegać jego konsekwencjom poprzez diagnostykę przeprowadzoną w odpowiednim czasie i zastosowanie profilaktyki, czyli podania immunoglobuliny anty- D.
Dla prewencji w przypadku konfliktu serologicznego kluczowy jest czas. Stąd tak ważne, aby w przypadku stwierdzenia niezgodności antygenowej wykonać badanie – test antyglobulinowy PTA (Odczyn Coombsa) pomiędzy 21. a 26. tygodniem ciąży. Badanie to służy do wykrywania oraz identyfikowania przeciwciał odpornościowych we krwi.
Jeżeli w badaniu nie stwierdzono przeciwciał powinna zostać zastosowana profilaktyka śródciążowa konfliktu serologicznego, kobieta powinna otrzymać immunoglobulinę anty-D pomiędzy 28. a 30 tygodniem ciąży.
„Profilaktyka konfliktu serologicznego polega na podawaniu kobiecie immunoglobuliny, czyli preparatu zawierającego naturalne przeciwciała anty-D. Jego rola polega na wiązaniu i neutralizacji krwinek czerwonych płodu, które przeszły do krążenia kobiety, co blokuje rozwój odpowiedzi immunologicznej.” – Prof. dr hab. n.med. Marzena Dębska
Profilaktyka śródciążowa nie zwalnia z konieczności zastosowania profilaktyki po porodzie. Po porodzie kobieta powinna mieć podaną kolejną dawkę immunoglubuliny anty-D.
Profilaktyka śródciążowa jest szalenie istotna, ponieważ umożliwia zmniejszenie ryzyka wystąpienia konfliktu serologicznego i związanej z nim choroby hemolitycznej prawie w 100%.
Dlaczego wciąż obserwujemy następstwa konfliktu serologicznego, skoro wiemy, jak mu przeciwdziałać?
Pomimo tego, iż profilaktyka śródciążowa konfliktu serologicznego jest refundowana w Polsce, wiedza na temat jej dostępności jest wciąż niewielka a sama realizacja tego świadczenia pozostawia wiele do życzenia. Kobiety wciąż spotykają się z odmową jej podania, ze względu na prowadzenie ciąży prywatnie.
Każda kobieta w ciąży powinna sprawdzić czy do 10 tygodnia ciąży zostały u niej wykonane badania grupy krwi oraz czynnika Rh.
Każda mama Rh- minus powinna otrzymać profilaktykę śródciążową bezpłatnie pomiędzy 28. A 30. tygodniem ciąży immunoglobulinę anty – D.
Czy możemy to zmienić?
Wyrównanie dostępu do profilaktyki śródciążowej to główny aspekt kampanii społecznej „Przyjaźni Mamom Rh(-)”,, realizowanej pod Patronatem Instytutu Matki i Dziecka, Warszawskiego Centrum Zdrowia Kobiety i Noworodka WUM, Polskiego Towarzystwa Medycyny Perinatalnej oraz Polskiego Towarzystwa Położnych.
We wspólne działania edukacyjne zaangażowali się wybitni eksperci z zakresu ginekologii, położnictwa oraz perinatologii m.in.: Prof. Mirosław Wielgoś, Prof. Marzena Dębska, Prof. Jarosław Kalinka, Prof. Beata Pięta, Dr Tadeusz Issat.
W ramach kampanii oprócz szeroko zakrojonych działań edukacyjnych, powstaje Mapa Placówek Przyjaznych Mamom Rh(-), w których to każda kobieta, bez względu na miejsce prowadzenia ciąży będzie mogła liczyć na rzetelną edukację na temat konfliktu serologicznego, jego następstw i przeciwdziałania, ale i zastosowanie profilaktyki śródciążowej w przypadku potwierdzonej niezgodności antygenowej i braku przeciwciał w teście Coombsa.
Mapa Placówek Przyjaznych Mamom Rh(-) dostępna pod linkiem: http://konfliktserologiczny.pl/mapy-placowek/
Chcesz dowiedzieć się więcej na temat konfliktu serologicznego lub masz pytania z nim związane? Zadaj je ekspertowi Przyjaznemu Mamom Rh(-) na profilu mamarhiminus na Facebooku oraz Instagramie.
FB: https://www.facebook.com/mamarhminus
IG: mamarhminus
