Prawdopodobnie większość z nas słyszała o bankowaniu krwi pępowinowej i jej znaczeniu w dzisiejszej medycynie. Dla przypomnienia, omówimy to również w tym artykule. Jednak nie wszyscy jeszcze wiemy, że wraz z rozwojem nauki i kolejnymi badaniami, pojawia się coraz więcej możliwości wykorzystania komórek macierzystych. Czy wiecie, że obecnie można pobrać i zabezpieczyć także łożysko po porodzie?
Zanim jednak odpowiemy na konkretne pytania, warto wyjaśnić, czym tak naprawdę jest łożysko i jaka jest jego rola w czasie ciąży. W każdej chwili krew pompowana jest do łożyska, które wymienia ją oraz wartości odżywcze, a następnie transportuje do organizmu matki. Dzięki temu, krew matki i dziecka nigdy się nie mieszają, co zapewnia swoistą ochronę płodu np. przed infekcjami. Po porodzie łożysko jest zazwyczaj utylizowane. Od niedawna jednak przyszli rodzice mają możliwość zabezpieczenia i przechowywania jego komórek tkankowych w banku komórek macierzystych.
W jakim celu się to robi? Jak to dokładnie wygląda? Na odpowiedź na to oraz inne pytania poprosiliśmy dr n. med. Dariusza Boruczkowskiego, specjalistę chorób dzieci i transplantologii klinicznej.
Źródła cennych komórek macierzystych
Komórki macierzyste stają się coraz bardziej znaczące w kontekście nowoczesnych terapii leczniczych. Jest to spowodowane tym, że posiadają one zdolność do przekształcania się w różne rodzaje komórek ludzkich. Najbardziej znanymi i wykorzystywanymi w przeszczepieniach są te pozyskiwane ze szpiku kostnego oraz z mobilizowanej farmakologicznie krwi obwodowej.
Kolejnym cennym źródłem krwiotwórczych komórek macierzystych jest krew pępowinowa. Jest to krew, którą można pozyskać z naczyń pępowiny po porodzie i zabezpieczyć w banku komórek macierzystych na wypadek wystąpienia w przyszłości chorób hematologicznych i onkologicznych w rodzinie. Przechowując ją, mamy pewność, że w przypadku konieczności przeszczepienia komórek macierzystych, materiał dostępny jest od ręki i nie ma potrzeby szukania latami zgodnego dawcy tak, jak w przypadku komórek pochodzących np. ze szpiku kostnego.
Oprócz krwiotwórczych komórek macierzystych z krwi pępowinowej podczas porodu, możliwe jest także pozyskanie tkankowych komórek macierzystych. Są one zawarte w sznurze pępowinowym oraz właśnie w łożysku. Te komórki to tzw. mezenchymalne komórki macierzyste i ich cechą charakterystyczną jest to, że mogą przekształcać się m.in.: w tkankę chrzęstną, kostną lub tkankę nerwową. Dzięki swoim właściwościom, mają zastosowanie w medycynie regeneracyjnej.
Czym różni się bankowanie krwi pępowinowej od bankowania łożyska? Jakie są różnice w rodzaju komórek?
W krwi pępowinowej znajdują się krwiotwórcze komórki macierzyste, które są stosowane w medycynie już od 1988 roku. W Polsce, używa się ich standardowo do leczenia ponad 80 chorób hematologicznych, onkologicznych i metabolicznych. Koszty tych terapii pokrywa Narodowy Fundusz Zdrowia.
W łożysku natomiast znajdują się niekrwiotwórcze (tkankowe) komórki macierzyste, które są wykorzystywane w Polsce, w medycznych eksperymentach leczniczych, w terapii m.in. takich chorób jak: mózgowe porażenie dziecięce, stwardnienie zanikowe boczne czy uszkodzenia chrząstek stawowych. Użycie tkankowych komórek macierzystych jest możliwe u całej rodziny, bez konieczności sprawdzania zgodności tkankowej między dawcą komórek, a biorcą.
Jak wygląda pobranie łożyska podczas porodu?
Pobranie łożyska jest procesem prostym i bezpiecznym zarówno dla matki, jak i dziecka. Położna zabezpiecza całe łożysko w specjalnym pojemniku dołączonym do zestawu pobraniowego, który rodzice przywożą ze sobą na porodówkę. Następnie, zestaw jest transportowany do laboratorium, gdzie tkanki łożyska są badane, preparowane, a następnie zamrażane. Tak zabezpieczony materiał podczas porodu znacząco rozszerza zakres terapii, z których rodzina będzie mogła skorzystać w przyszłości, jeśli zajdzie taka potrzeba.
Gdzie wykorzystuje się komórki tkankowe z łożyska?
Zalety ludzkiego łożyska to nie tylko zawarte w nim komórki macierzyste. Łożysko jest także źródłem różnorodnych białek przydatnych w medycynie regeneracyjnej, tak więc sama tkanka łożyska może być stosowana jako komponent medyczny lub produkt leczniczy terapii zaawansowanej. Aktualnie prowadzone są badania dotyczące zastosowania w medycynie regeneracyjnej samego łożyska w charakterze biomateriału (w postaci hydrolizatu, hydrożeli, scaffoldów – specjalistycznych podłoży lub rusztowań) do zastosowań chirurgicznych, ortopedycznych, dermatologicznych i neurologicznych.
Z samym łożyskiem związanych jest wiele kontrowersji np. że jego zjedzenie przez kobietę wspomaga jej regenerację i poprawia laktacje. Jednak nie ma na to potwierdzonych badań. Tkankowe komórki macierzyste w przeciwieństwie do tego to realna, poparta wieloletnimi badaniami możliwość wykorzystania we współczesnej medycynie regeneracyjnej. Zastosowanie komórek macierzystych z łożyska do celów medycznych badane jest więc minimum dwukierunkowo: jako biomateriał (w ortopedii, leczeniu ran i okulistyce) oraz jako źródło komórek tkankowych, ocenianych w najszerszym zakresie wskazań eksperymentalnych (na przykład w kardiologii, endokrynologii, neurologii, nefrologii i chorobach płuc).
Czy bankowanie łożyska ma szansę stać się tak samo popularne jak bankowanie krwi pępowinowej?
Biorąc pod uwagę obecny stan wiedzy oraz rozwój medycyny, bankowanie łożyska ma szansę stać się równie popularne jak bankowanie krwi pępowinowej.
Rozwój medycyny trudno jest powstrzymać. Z jednej strony mamy opisane już w ubiegłym wieku, a dzisiaj regularnie stosowane standardowe przeszczepienia krwi pępowinowej w onkologii lub hematologii, a z drugiej strony mamy liczne badania kliniczne stymulujące systematyczny rozwój medycyny regeneracyjnej, wykorzystujący tkankowe komórki macierzyste zawarte na przykład w pobranym łożysku.
Dziękujemy za rozmowę.
Więcej informacji o bankowaniu łożyska, znajdziecie tu: https://edu.pbkm.pl
Artykuł powstał we współpracy z PBKM.
