Zapytaj dziecko, co chce zrobić
Nie należy zakładać, że dziecko nie chce lub nie powinno iść na pogrzeb. Nie należy też go do tego zmuszać lub namawiać. Najlepiej jest po prostu zapytać dziecko, co ono chce zrobić i uszanować jego wybór. Niektóre dzieci mogą chcieć pożegnać się ze zmarłym, inne mogą się tego bać lub nie rozumieć. Nie ma sensu narzucać im naszej woli lub oczekiwań. Ważne jest, aby dziecko czuło się swobodnie i bezpiecznie.
Wyjaśnij dziecku, co to jest śmierć i pogrzeb
Jeśli dziecko chce uczestniczyć w pogrzebie, należy mu wyjaśnić, co to jest śmierć i pogrzeb. Należy to zrobić w sposób prosty, jasny i prawdziwy, dostosowany do wieku i poziomu rozwoju dziecka. Nie należy używać metafor lub eufemizmów, takich jak “zasnął”, “odszedł” czy “jest w niebie”. Mogą one wprowadzić dziecko w błąd lub wywołać dodatkowe lęki. Lepiej jest powiedzieć, że osoba nie żyje, że jej ciało przestało działać i że już jej nie zobaczymy ani nie porozumiemy się z nią.
Pogrzeb to ceremonia, która służy do pożegnania się ze zmarłym i oddania mu hołdu. Należy opowiedzieć dziecku, jak wygląda pogrzeb, co się na nim dzieje i dlaczego. Należy też przygotować dziecko na to, że może zobaczyć trumnę lub urnę ze zwłokami lub prochami zmarłego. Można też pokazać dziecku zdjęcia lub filmy z innych pogrzebów, aby lepiej sobie wyobraziło sytuację.
Poinformuj dziecko o możliwych emocjach
Pogrzeb to czas silnych emocji, zarówno własnych jak i innych ludzi. Należy poinformować dziecko o tym, że może czuć smutek, gniew, strach, winę lub inne uczucia. Należy też powiedzieć mu, że to normalne i naturalne reakcje na stratę i że każdy ma prawo do nich. Nie należy oceniać ani krytykować emocji dziecka ani wymagać od niego określonego zachowania.
Należy też przygotować dziecko na to, że może zobaczyć różne reakcje innych ludzi na pogrzebie. Niektórzy mogą płakać, krzyczeć, milczeć lub nawet się śmiać. Należy wyjaśnić dziecku, że to także są sposoby na radzenie sobie ze stratą i że nie oznaczają one braku szacunku lub troski. Należy też zapewnić dziecko, że nie jest ono odpowiedzialne za emocje innych ludzi ani nie musi się nimi zajmować.
Zapewnij dziecku wsparcie i opiekę
Jeśli dziecko zdecyduje się iść na pogrzeb, należy zapewnić mu wsparcie i opiekę. Należy być z nim cały czas, trzymać go za rękę, przytulać, pocieszać i odpowiadać na jego pytania. Należy też dać mu możliwość wycofania się z uroczystości, jeśli poczuje się przytłoczone lub zmieni zdanie. Można też zabrać ze sobą zabawkę, kocyk lub inną rzecz, która daje dziecku poczucie bezpieczeństwa i komfortu.
Jeśli dziecko nie chce iść na pogrzeb, należy również zapewnić mu wsparcie i opiekę. Należy zaakceptować jego decyzję i nie robić mu wyrzutów ani nacisków. Należy też znaleźć dla niego odpowiednią osobę, która się nim zaopiekuje w czasie naszej nieobecności. Może to być krewny, przyjaciel lub opiekunka, któremu dziecko ufa i lubi. Należy też zadbać o to, aby dziecko miało kontakt z nami telefoniczny lub innym sposobem i abyśmy wrócili do niego jak najszybciej.
Pozwól dziecku pożegnać się na swój sposób
Pogrzeb to nie jedyny sposób na pożegnanie się ze zmarłym. Każdy może to zrobić na swój sposób i w swoim czasie. Nie należy więc ograniczać dziecka do jednej formy żegnania się. Można mu zaproponować inne sposoby, takie jak:
- napisanie listu lub kartki dla zmarłego
- namalowanie obrazka lub rysunku dla zmarłego
- zrobienie zdjęcia lub filmu dla zmarłego
- zapalenie świeczki lub złożenie kwiatów dla zmarłego
- odwiedzenie grobu lub miejsca spoczynku zmarłego
- wspominanie wspólnych chwil i anegdot z zmarłym
- słuchanie ulubionej muzyki lub czytanie ulubionej książki zmarłego
- wykonanie czegoś w hołdzie lub pamięci zmarłego
Pozwolenie dziecku na pożegnanie się na swój sposób pomoże mu lepiej przeżyć stratę i uporać się ze smutkiem. Pomoże mu też zachować żywą pamięć o osobie, która odeszła.
