Dla każdej kobiety ciąża, zwłaszcza ta pierwsza, to nowa sytuacja i ogromna zmiana w dotychczasowym życiu. Jest to czas radości, oczekiwania, ale także niepokoju o to, czy nasze dziecko będzie zdrowe, czy ciąża przebiegnie bez komplikacji i nieprzewidzianych pobytów w szpitalu. Aby uniknąć niepotrzebnego stresu, warto odpowiednio przygotować się do ciąży.
Niezbędne badania
Przede wszystkim ogromne znaczenie mają w porę wykonane badania. W ciąży wykonuje się ich naprawdę sporo. Już na pierwszej wizycie lekarz poprosi przyszłą mamę o ustalenie grupy krwi i czynnika Rh. Większość kobiet może domyślić się, że ma to zapewne związek z ewentualną możliwością wystąpienia konfliktu serologicznego.
O konflikcie serologicznym mówimy wówczas, kiedy krwinki czerwone dziecka dostaną się do krwiobiegu mamy, a jej organizm zacznie je zwalczać. Stanowi to zagrożenie życia dziecka. Ponieważ konflikt serologiczny w żaden sposób nie zagraża mamie, a właśnie dziecku, w jaki sposób możemy dowiedzieć się, że może on nastąpić lub właśnie następuje? Każda przyszła mama powinna mieć w trakcie ciąży wykonane badania na obecność przeciwciał, czyli tzw. odczyn Coombsa. Pierwsze przed ukończeniem 10 tygodnia ciąży, drugie między 21, a 26 tygodniem i ostatnie między 27 a 32 tygodniem ciąży. Jeśli badania te nie wykażą przeciwciał, oznacza to, że konflikt serologiczny nie występuje.
Kogo może dotyczyć konflikt serologiczny?
Teoretycznie każdej ciężarnej kobiety, bez względu na to, jaką ma grupę krwi. Jednak szczególnie narażone są te przyszłe mamy, których czynnik Rh jest ujemny (czyli ok. 15% kobiet). Jeśli mama ma czynnik Rh-, a tata Rh+ występuje wtedy niezgodność antygenowa. Trzeba tu jednak podkreślić, że sama niezgodność antygenowa nie oznacza jeszcze wystąpienia konfliktu. W przypadku niezgodności antygenowej stosuje się profilaktykę śródciążową, która polega na podaniu mamie immunoglobuliny anty-D między 28 a 30 tygodniem ciąży. Zmniejsza to ryzyko wystąpienia konfliktu serologicznego i związanej z nim choroby hemolitycznej płodu i noworodka prawie w 100%. Co bardzo istotne od 2018 roku profilaktyka śródciążowa jest refundowana przez NFZ.
Lepiej zapobiegać niż leczyć
Konflikt serologiczny prowadzi do choroby hemolitycznej płodu, ciężkiej niedokrwistości dziecka, a niekiedy nawet do śmierci. Dlatego tak bardzo ważne jest zapobieganie wystąpienia konfliktu serologicznego i w przypadku podejrzenia zastosowanie immunoglobuliny anty-D pomiędzy 28 a 30 tygodniem ciąży. Ciąże z rozpoznanym konfliktem serologicznym, choć jest on w ponad 90% uleczalny, to ciąże zawsze bardzo stresujące, które wiążą się z dyskomfortem psychicznym przyszłej mamy. Wywołują one wiele emocji, a także wiążą się z licznymi konsultacjami, a nawet transfuzjami dopłodowymi. Jak mówi prof. dr hab. n. med. Marzena Dębska, znakomita specjalistka od terapii płodu w wywiadzie z Agnieszką Kaczorowską-Pelą, Mamą i Ambasadorką kampanii „Przyjaźni mamom Rh(-)”:
– Mimo tego, że posiadamy narzędzia diagnostyczne i możliwości leczenia, znacznie lepiej, żeby tej choroby nie było, bo to zawsze jest ryzyko, stres i nie jesteśmy w stanie zagwarantować w każdym przypadku powodzenia. Dlatego zawsze lepiej jest zapobiegać wystąpieniu konfliktu, niż go leczyć.
Kinga, mama Rh-, u której doszło do realizacji konfliktu serologicznego w drugiej i trzeciej ciąży, tak wspomina ten trudny okres:
– W trzeciej ciąży było najgorzej. Miano przeciwciał rosło od początku ciąży, w 18tc dziecko miało już gorsze przepływy niż poprzedni syn przez całą ciąże. W 29tc wyszedł zły zapis ktg i płyn w osierdziu. Dostałam skierowanie do szpitala. W jednym powiedzieli, że mnie nie chcą, w drugim mnie przyjęli, ale po konsultacjach powiedzieli, że oddelegują mnie do ośrodka leczenia konfliktu serologicznego w Warszawie (…) Byłam przerażona…
W 34tc przepływy były na poziomie 1,49 mom a od 1,5 mom robi się dziecku wewnątrzmaciczne transfuzje krwi. Nazajutrz mom wynosił 1,47 i jeździłam co 2-3 dni na przepływy ze spakowaną torbą w razie gdybym musiała jechać znów do Warszawy.
Pani Kinga miała dużo szczęścia: jej dzieci, choć po urodzeniu walczyły z niedokrwistością i silną żółtaczką hemolityczną, dziś są całkowicie zdrowe. Jednak nie zawsze jest to regułą, a stres w trakcie obu ciąż był ogromny. Od 2018 roku, rekomendowana przez Ministerstwo Zdrowia profilaktyka śródciążowa, pozwoli uniknąć mamom Rh- ogromnych nerwów, jakich doświadczyła Pani Kinga.
Cały wywiad z Panią Profesor oraz Mamą Rh(-) jest dostępny na kanale Agnieszki Kaczorowskiej- Peli- Jestem Mamą.
Sieć Placówek Przyjaznych Mamom Rh(-)
Wiedza na temat konfliktu serologicznego, tego kto jest w grupie ryzyka i dlaczego może on nastąpić, w dalszym ciągu nie jest dostatecznie rozpowszechniona wśród kobiet w ciąży. Nie każda przyszła mama wie, jak bardzo skuteczna i potrzebna jest profilaktyka śródciążowa, ani, że jest ona dostępna na NFZ lub ewentualnie gdzie uzyskać do niej dostęp. Dlatego w ramach kampanii Przyjaźni Mamom Rh(-) powstaje Sieć Placówek Przyjaznych Mamom Rh(-), w których każda kobieta z potwierdzoną niezgodnością antygenową i brakiem przeciwciał w teście Coombsa będzie mogła otrzymać bezpłatnie profilaktykę śródciążową.
– Chcemy, żeby każda kobieta ciężarna wiedziała jak ważna jest profilaktyka w okresie ciąży w aspekcie konfliktu serologicznego, badania grupy krwi, badanie przeciwciał, podanie immunoglobiliny, mimo tego, że od kilku lat towarzystwa naukowe, Ministerstwo Zdrowia rekomendują podawanie immunoglobuliny sródciążowe, to nie jest to rzeczywiście tak realizowane jak powinno być. – prof. dr hab. n. med. Marzena Dębska.
Zapraszamy do obserwowania przebiegu kampanii „Przyjaźni Mamom Rh(-)” na Facebooku Mama Rh(-), gdzie już za kilka dni zostanie opublikowana aktualna lista Placówek Przyjaznych Mamom Rh(-). Więcej na FB Mama Rh- https://www.facebook.com/mamarhminus oraz http://konfliktserologiczny.pl/mapy-placowek/
