Zespół Aspergera jest zaburzeniem neurorozwojowym zaklasyfikowanym do całościowych zaburzeń rozwojowych (zaburzeń ze spektrum autyzmu, ASD). Osoby ze spektrum zaburzeń autystycznych (autyzm dziecięcy, Zespół Aspergera, autyzm atypowy, nieokreślone zaburzeni rozwojowe) zmagają się z podobnymi trudnościami, do których zaliczymy: nieprawidłowości w rozwoju komunikacji, relacji społecznych oraz ograniczony, powtarzający się repertuar zainteresowań i aktywności – różni je jednak stopień ich nasilenia. Można przyjąć, że na jednym krańcu spektrum znajdują się osoby, u których wymienione wyżej trudności wiążą się z bardzo głębokimi deficytami, na drugim zaś znajdują się osoby, u których te trudności przybierają mniej nasiloną, a niekiedy dyskretną postać. Do nich zaliczyć możemy osoby z Zespołem Aspergera.
Trudności, które możemy obserwować u osób z Zespołem Aspergera dotyczą m. in.:
Opóźnionej dojrzałości społecznej, czyli trudnościami w dostosowaniu się do innych (z uwagi na obniżoną zdolność do czytania intencji, oczekiwań osób), w rozpoczęciu rozmowy mimo chęci nawiązania kontaktu, nawiązania i podtrzymania przyjaźni oraz trudność z wyrażaniem i kontrolowaniem swoich emocji.
Niespotykanych kompetencji językowych – niezwykła modulacja głosu, niekiedy pedantyzm, bogate słownictwo przy jednoczesnej obniżonej zdolności do prowadzenia naprzemiennej, skutecznej rozmowy.
Zaburzonej komunikacji niewerbalnej – osłabiona, bądź nieadekwatnie zastosowana mimika, gestykulacja, kontakt wzrokowy a także obniżona zdolność do interpretacji sygnałów niewerbalnych ze strony innych osób.
Intensywnych zainteresowań określonym tematem.
Trudności w skupieniu uwagi podczas zajęć w większej grupie rówieśniczej.
Niezgrabności ruchowej – trudności z koordynacją ruchową.
Nieharmonijnego profilu możliwości – potrzeba posiadania szczegółowych instrukcji podczas wykonywania codziennych czynności i organizacji, przy jednoczesnej specjalizacji w określonej dziedzinie.
Często obecnej wrażliwości na doświadczenia zmysłowe np. dźwięku, zapachu, dotyku.
Podsumowując – dziecko z ZA odbiera świat w sposób odmienny, specyficzny. Aby mu pomóc trzeba mieć tego świadomość, należy to zrozumieć i zaakceptować. Rodzaje pomocy możemy podzielić ze względu na dwa kryteria: pomoc tu i teraz oraz pomoc specjalistyczna.
Zespół Aspergera – pomoc tu i teraz, czyli kilka wskazówek dla codzienności:
Unikaj komunikacyjnych nieporozumień – mów prosto, wystrzegaj się ironizowania, niejednoznaczności, metafor. Wyjaśnij, jeśli chcesz być dobrze zrozumianym.
Zapewnij dziecku stałą strukturę dnia – zapewnienie powtarzalności w ciągu dnia bądź uprzedzenie o jej zmianie spowoduje wzrost poczucia stabilności, bezpieczeństwa i skuteczności w działaniu dziecka.
Bądź świadomy, że choć stereotypowe ruchy ciała, intensywne zainteresowania bywają męczące dla otoczenia, dla osób z autyzmem są sposobem na wyciszenie, dają radość. Pomóż ukierunkować i wpisać je w kontekst. Może się okazać, że będą one stanowiły furtkę do poszerzenia sieci społecznej.
Mów o tym, co myślisz, co czujesz, nazywaj swoje przeżycia – pomożesz tym samym zrozumieć dziecku, że inni mogą myśleć i czuć zupełnie inaczej niż ono.
Podczas zabawy pobudzaj wyobraźnię, wcielaj się w role, udawaj że patyk to magiczna różdżka – tym samym uczysz elastyczności, rozwijasz kreatywność i twórczość dziecka.
Zwróć uwagę na zmysłową wrażliwość dziecka – może się okazać, że wiele zachowań, które interpretujesz jako „bunt”, „złośliwość” wynika z sensorycznego przeładowania w danych warunkach (hałas, intensywny zapach, obecność wielu osób).
Pomoc specjalistyczna:
Większość dzieci z Zespołem Aspergera wymaga pomocy terapeutycznej w zakresie wspierania rozwoju kompetencji komunikacyjnych oraz społecznych.
Indywidualna praca dziecka i rodziców z psychologiem, psychoterapeutą, który posiada zrozumienie i wiedzę na temat natury zaburzenia, może okazać się bardzo pomocna w osiągnięciu przez dziecko samoświadomości w zakresie przeżywanych uczuć, poczucia własnej wartości, akceptacji siebie. Należy pamiętać, że kompetencje społeczne są wysoce cenione wśród grupy rówieśniczej. Często wysokie możliwości intelektualne dziecka z Zespołem Aspergera skutkują dostrzeżeniem swojej „odmienność” na tle innych dzieci i przyczynić się do jeszcze większej izolacji. Opieka specjalisty może pomóc w wychwyceniu pierwszych objawów zaburzeń lękowych, depresyjnych nierzadko współwystępujących zwłaszcza w okresie dorastania.
Dla rodziców wsparcie psychologiczne może okazać się skuteczne w niwelowaniu frustracji wynikającej z niezrozumienia postępowania własnego dziecka.
W pracy terapeutycznej pomocne są wszelkiego rodzaju zajęcia grupowe budujące pewność siebie, kształtujące narzędzia niezbędne do bycia w satysfakcjonujących relacjach społecznych. Należy pamiętać, aby zajęcia te były dostosowane do już posiadanych zasobów dziecka oraz odpowiadały jego potrzebom. Warto przynajmniej w początkowym okresie terapii skierować się do placówki specjalistycznej, terapeutycznej, która pomoże ukierunkować potencjał dziecka i odpowiednio je przygotuje do uczestnictwa w grupie rówieśniczej.
