Skład kobiecego mleka – zobacz dlaczego jest najlepsze dla Twojego dziecka
Mleko matki przez pierwsze 6 miesięcy, dostarcza noworodkowi wszystkich niezbędnych składników, jakich rozwijający się organizm potrzebuje do rozwoju. Jest niesamowitą substancją, dostosowującą się do potrzeb dziecka. Skład pokarmu zmienia się i zależy od: czasu trwania ciąży (mleko mam wcześniaków zawiera więcej tłuszczu i białka a mniej laktozy), okresu laktacji (mleko przedporodowe, siara, mleko przejściowe, mleko dojrzałe), fazy karmienia, diety matki (spożycie tłuszczu wpływa głównie na jego jakość a nie ilość). Mleko zmienia swój skład nawet podczas ssania, dostarczając dziecku to, czego w danym momencie potrzebuje. Jak to się dzieje? Najprawdopodobniej tkanka brodawek i sutka odbiera sygnał z jamy ustnej dziecka, a konkretnie z błony śluzowej policzków, że dane składniki są już produkowane przez niemowlęcy organizm, dlatego ich ilość w mleku zmniejsza się. Dlatego watro nadmienić, że mamy które karmą swoje dzieci mlekiem odciągniętym, co jakiś czas przystawiały maluszka do piersi, aby ta brodawka miała kontakt z błoną śluzową policzka. Szczególnie istotne jest to przy infekcjach maluszka, gdzie potrzeba aby mleko matki wytwarzało więcej przeciwciał.
Podstawowy skład mleka kobiecego można znaleźć w wielu publikacjach i artykułach naukowych więc nie będę się powtarzać. W tym artykule skupię się wyłącznie na składnikach, które powodują, że mleko matki jest taką niesamowitą i niepowtarzalną substancją. Właśnie dzięki niektórym składnikom…
Do 2012r zostało odkrytych 976 białek zawartych w mleku kobiecym. Nie sposób opisać każde z nich. Wiele z tych odkrytych białek nadal jest przedmiotem badań naukowców, którzy badają jaką rolę pełnią one w mleku.
Całkowita ilość białka w mleku kobiecym wynosi od 0,89 do 1,4 g/100 ml, w tym białek serwatkowych 0,64 g/100 ml, a białek kazeiny 0,25 g/100 ml.
Białka
Białka kazeinowe – kazeina jest głównym białkiem mleka. U kobiet występuje: kazeina-β, kazeina-κ oraz kazeina-αs1 . Kazeina jest nie tylko źródłem ami nokwasów, ale zapewnia także odpowiednią ilość fosforanów oraz wapnia, niezbędnych w procesie mineralizacji kości. Białka kazeinowe poprawiają wchłanianie jonów wapnia i cynku. Białka te chronią również przewód pokarmowy przed zakażeniem Helicobacter pylori.
Białka serwatkowe są białkami globularnymi, które w mleku występują w postaci rozpuszczonej. W skład białek serwatkowych wchodzi mnóstwo składników, które powodują, że mleko jest taką niesamowitą substancją. Do tych składników należą:
Immunoglobuliny – zapewniają efektywną ochronę przed infekcjami wyścielając błonę śluzową przewodu pokarmowego. Działa ochronnie również na górne drogi oddechowe. W mleku kobiety dominują wydzielnicze IgA (80-89%) pozostałe to IgM i IgG. Głównym działaniem S-IgA to neutralizacja wirusów, ogranicza „przyklejanie” bakterii patogennych takich jak Escherichia coli, Strep tococcus pneumoniae, Haemophilus influenzae, Clostridium difficile do błony śluzowej. Tworząc kompleksy z antygenami, są rozpoznawane i przetwarzane przez komórki dendrytyczne jelita a następnie usuwane.
Laktoferyna – największe jej stężenie występuje w siarze, następnie w mleku dojrzałym jej ilość obniża się 2-3 krotnie. Chroni układ pokarmowy noworodka przed patogenami poprzez możliwość wiązania jonów żelaza, czyli pierwiastka, który jest potrzebny do wzrostu bakterii czy grzybów. Stymuluje również wzrost tkanek jelita oraz zapobiega migracji bakterii jelitowych do układu krążenia. Laktoferyna chroni tkanki i jelita przed stresem oksydacyjnym. Inne potwierdzone działanie laktoferyny to: ochrona przed wirusem opryszczki typu 1 i 2, wirusem cytomegalii, przeciwdziała ludzkiemu wirusowi niedoboru odporności (HIV), wirusowi brodawczaka ludzkiego (HPV), rotawirusom, enterowiru som, adenowirusom, wirusowi grypy, wirusowi paragrypy, wirusowi zapalenia wątroby typu C (HCV) oraz wirusowi zapalenia wątroby typu B. Laktoferyna w sposób bezpośredni może wpływać na układ odpor nościowy dziecka poprzez stymulację syntezy nieswo istych przeciwciał klas IgA i IgG. Laktoferynie przypisuje się również działanie antynowotworowe.
Lizozym – największe stężenie występuje w siarze oraz w mleku kobiet, które urodziły przedwcześnie. Lizozym wykazuje działanie bakteriostatyczne w przewodzie pokarmowym noworodków poprzez uszkodzenie błony komórkowej bakterii.
Cytokiny – obecne w mleku matki odgrywają znaczącą rolę w immunomodulacji i immunoochronie. Organizm noworodka wytwarza je w niewielkim stężeniu, dlatego w mleku matki jest ich znaczna ilość. Cytokiny mają zdolność przechodzenia przez barierę jelitową, przez co mogą wpływać na aktywność układu odpornościowego noworodka oraz na rozwój grasicy. Jedną z głównych ról jaką pełnią cytokiny jest to, że regulują procesy zapalne, ułatwiają gojenie się ran oraz co jest bardzo istotne, biorą udział w zapobieganiu rozwojowi chorób o podłożu alergicznym. Cytokiny obecne w mleku mają korzystny wpływ na rozwój jelit zwiększając liczbę kosmków jelitowych, głębokość krypt oraz wzrostu enterocytów, które są niezbędne aby trawić m.in. laktozę zawartą w mleku. Istotną rolę cytokiny pełnią w terapii sepsy u noworodków. Dzięki swoim właściwościom mleko może być substancją odkażającą rany.
Czynniki wzrostu – zawarte w mleku wpływają na układ pokarmowy, nerwowy, naczyniowy i hormonalny u noworodka.
Czynnik wzrostu naskórka (EGF) wspomaga dojrzewanie układu pokarmowego i naprawiają uszkodzenia w błonie śluzowej jelit. Dzięki odporności na niskie pH i enzymy trawienne, przechodzi z żołądka do jelit pobudzając enterocyty do zwiększonej syntezy DNA, podziału komórek, absorpcji wody i glukozy a także syntezy białek.
Czynnik wzrostu śródnabłonka naczyń bierze udział w procesie powstawania naczyń krwionośnych.
Inne czynniki uczestniczą w stymulacji wzrostu i rozwoju niedojrzałego jelitowego układu nerwowego. Czynniki te są obecne do 90 dnia laktacji. U wcześniaków wpływają na prawidłową perystaltykę jelit. Innym zadaniem tych czynników wzrostu jest zwiększona przeżywalność neuronów.
Insulinopodobne czynniki wzrostu wpływają na przeżywalność enterocytów po uszkodzeniu jelita na skutek stresu oksydacyjnego.
Pozostałe białka i ich właściwości:
Laktoperoksydaza – obecna zarówno w mleku jak i w ślinie niemowlęcia. Działa bakteriostatycznie wobec paciorkowców.
Alfa – laktoalbumina – pełni funkcję odżywczą, bierze udział w biosyntezie laktozy, ułatwia wchłanianie składników mineralnych, jest źródłem aminokwasów i peptydów o właściwościach przeciwbakteryjnych.
Białka układu dopełniacza – wspomagają układ odpornościowy noworodka.
Białko wiążące mannozę – ogranicza kolonizację tkanek organizmu noworodka przez drobnoustroje w pierwszych dobach życia.
Peptydy o właściwościach bifidogennych – stymulują tworzenie korzystnej dla noworodka mikroflory.
Alfa – albumina – transportuje witaminę E do mózgu
Albumina – transport lipidów i związków niskocząsteczkowych do mleka.
Komórki zawarte w mleku
W ostatnich latach wiele badań poświęcono komórkom zawartym w mleku matki i ich wpływie na organizm dziecka. Jednym z naukowców, który wniósł bardzo wiele istotnych informacji jest dr Foteini Hassiotou.
Badania które przeprowadził wraz ze swoim zespołem dr Foteini Hassiotou dowiodły, że zawarte w kobiecym mleku komórki macierzyste po spożyciu przedostają się przez barierę jelit i przechodzą do krwioobiegu. Dzięki temu komórki te dostają się do wątroby, trzustki, grasicy czy mózgu. Co one tam robią? Przekształcając się (u gryzoni i ssaków naczelnych) w pełni działające neurony, hepatocyty, komórki trzustkowe, komórki mięśnia sercowego, osteoblasty, chondrocyty i adipocyty. Pokazano również, że są zdolne do ekspresji genów embrionalnych komórek macierzystych. Co ciekawe, efekty działania tych genów obserwowane są jeszcze bardzo długo po zakończeniu karmienia piersią. Dokładnie takiej samej drogi można się spodziewać u gatunku ludzkiego. Najprawdopodobniej to te same komórki zmniejszają ryzyko wystąpienia raka piersi u kobiet karmiących. Badania dr. Hassiotou wykazały również, że skład komórek odpornościowych w mleku nie jest stały. Okresy infekcji zarówno u matki, jak i u dziecka, stymulują szybki wzrost ilości przeciwciał w mleku, która po powrocie do zdrowia powraca do poziomu wyjściowego.
Mleko mamy a spokojny sen?
Zawarte w mleku naturalne składniki takie jak np. tryptofan pomagają w zasypianiu. Tryptofan jest aminokwasem egzogennym, z którego powstaje serotonina. Dostarczana z mlekiem w odpowiedniej ilości zapewnia niemowlakowi odpowiedni sen. Serotonina wpływa również na funkcjonowanie termoregulacji u niemowląt.
Drugim składnikiem ułatwiającym sen jest melatonina – pochodna tryptofanu. Ona reguluje nasz rytm biologiczny, co u niemowlaka objawia się większą aktywnością dzienną a mniejszą nocną. W wydzielaniu melatoniny uczestniczą nukleotydy, których największe stężenie stwierdzono przed snem i w nocy. Zdecydowanie niższe stężenie zaobserwowano w mleku w dzień. Dlatego ważne aby mamy, które karmią odciąganym pokarmem, ten odciągnięty przed spaniem i w nocy podawały na bieżąco.
Tłuszcze
W mleku matki występują tłuszcze w ilości 3 do 4,5 g/100ml. Pełnią one głównie funkcje energetyczną i budulcową. Istotną rolę przypisuje się kwasom tłuszczowym PUFA do których zalicza się: kwas linolowy oraz linolenowy oraz ich pochodne a także ich pochodnym. Kwasy te stanowią materiał budulcowy błon komórkowych. Oprócz tego przypisuje się im, że są potrzebne do prawidłowego rozwoju ośrodkowego układu nerwowego. są materiałem do budowy błon komórkowych. Szczególnie ważne są dla wcześniaków do rozwoju tkanki płucnej, a także dla prawidłowego rozwoju siatkówki i ostrości widzenia.
Węglowodany
Laktoza – główny węglowodan występujący w mleku w ilości około 7g/100ml. Jest dwucukrem składającym się z glukozy wykorzystywanej w procesach energetycznych i galaktozy, potrzebnej w procesach mielinizacyjnych. Odgrywa istotną rolę we wchłanianiu wapnia poprzez obniżenie pH w świetle jelita. Laktoza wraz z pozostałymi węglowodanami występującymi w mleku spełnia funkcję czynnika wzrostowego dla fizjologicznej flory przewodu pokarmowego jaką jest Lactobacillus bifidus. Poziom laktozy w mleku jest stały i niezależny od diety matki.
Wartość mleka matki jest bezcenna. Nie ma i zapewne nie będzie substancji, która dorównałaby tym wszystkim składnikom, które w naturalny sposób występują w mleku. Niesamowite jest to, że potrafi się dostosować do potrzeb małego organizmu. I pomyśleć, że tak bezcenna substancja jest dostępna zawsze, o każdej porze dnia i nocy, w ilości nie kończącej się i to wszystko za darmo…
Źródła:
https://www.newscientist.com/article/dn17908-evening-breast-milk-means-a-good-sleep/
http://www.phmd.pl/
www.mp.pl
http://www.czytelniamedyczna.pl/
Przeczytaj jeszcze:
Mleko matki i jego nieznane właściwości
Jak skutecznie odciągać pokarm
foto: pixabay.com
Dorota Szymańska
Zawodowo od kilkunastu lat zajmuję się nauczaniem przedmiotów o żywności i żywieniu. Prowadzę swoją stronę internetową www.mamymleko.pl o tematyce karmienia piersią i rozszerzania diety. Żywienie to moja pasja.
Prywatnie jestem mamą dwójki cudownych dzieciaczków. Kocham góry, długie spacery oraz dobrą książkę.
